Antonius van Egypte

Antonius van Egypte
Vader van het kloosterleven
Geboren	251 te Heracleopolis Magna, Egypte
Gestorven	356 te Colzimberg, Egypte
Verering	Rooms-Katholieke Kerk Orthodoxe kerk Oriëntaals-orthodoxe kerken
Schrijn	Sint-Juliuskerk in Arles (Frankrijk)
Naamdag	17 januari
Attributen	Bel, varken (in het Westen), boek, kruk, heremiet, St-Antoniuskruis, Tau-kruis met een bel op het einde
Bescherm­heilige voor	Wevers, slagers, suikerbakkers, mandenmakers, vaandeldragers, vendelzwaaiers, begrafenis­ondernemers, zakkendragers, zwijnenhoeders, varkens en huisdieren Tegen de pest, ziekten, vuur en veeziekten Het dorp Sint Anthonis
Lijst van christelijke heiligen
Portaal    Christendom

Antonius van Egypte, Antonius-Abt, Antonius-Heremiet, of Antonius de Grote (Grieks: Ἀβᾶς Ἀντώνιος, Abba Antonios) (Heracleopolis Magna, Egypte, 251 – Colzimberg, Egypte, 356) is een christelijke heilige, die bekendstaat als de vader van het kloosterleven. Zijn naamdag is 17 januari.

Antonius werd geboren als kind van rijke ouders. Toen Antonius twintig jaar was, stierven zijn ouders. Hij gaf alle bezittingen aan de armen en trok zich in eenzaamheid in de woestijn terug. Later voegden andere christenen zich bij hem en vormden een van de eerste gemeenschappen van monniken in zijn klooster van Sint-Antonius in de Oostelijke Woestijn van Egypte.

Hij was de eerste monnik die vele volgelingen kreeg en staat daarom bekend als de vader van het kloosterleven. Aan Antonius wordt de eerste formulering van de metafoor van het boek van de natuur toegeschreven. Dit was een opvatting die de natuur ziet als een boek dat - naast de Bijbel – gelezen kan worden als een bron van godskennis. Een bezoeker zou Antonius gevraagd hebben hoe hij het in zijn bestaan als kluizenaar toch zonder boeken kon stellen. Het antwoord van Antonius was Mijn boek is de gehele natuur, en ik kan dat boek lezen wanneer ik wil.

Hij stierf op 105-jarige leeftijd en werd volgens zijn eigen instructies in een geheim graf begraven om te voorkomen dat zijn graf een plaats van verering zou worden. Al snel na zijn dood werd hij heilig verklaard. Athanasius van Alexandrië schreef de bekendste biografie over Antonius.

Het gebeente van Antonius zou rond 1070 uit Constantinopel naar Saint-Antoine-l'Abbaye in het kanton Saint-Marcellin (vroeger La-Motte-aux-bois in het Departement Isère, Arrondissement Grenoble) gebracht zijn en daarna verloren zijn gegaan, op enkele kleine deeltjes ("partikels") na.

Verhaald wordt dat zijn gebeente in 1491 werd overgebracht naar de Sint-Juliuskerk in Arles (Frankrijk), alwaar het volgens sommigen nog steeds zou liggen. Volgens anderen is het gebeente in Arles een (uit kerkpolitieke overwegingen vervaardigde) valse relikwie.

Ook zou nog een armreliek in Keulen bewaard zijn. Overigens is van deze reliek de authenticiteit evenmin zeker. Men bedenke hierbij dat Antonius een heilige uit de laat-antieke tijd was en in feite genieten de meeste relieken uit die tijd niet meer dan het voordeel van de twijfel.

In Warfhuizen wordt in de kluiskerk een Antoniusreliek bewaard, waarschijnlijk is dit van het gebeente uit Saint-Antoine.

Zijn bijnaam Antonius met het varken ontstond in de middeleeuwen. De Antonieten, leden van de naar hem vernoemde verpleegorde, mochten hun varkens vrij laten rondlopen als vergoeding voor de verpleging die zij verstrekten. Op 17 januari werden deze varkens geslacht en het vlees verdeeld onder de armen.

Bekend is het verhaal van de Verzoekingen van Sint-Antonius. Aan Antonius zouden demonen zijn verschenen die poogden hem van het goede pad af te houden. Dit verhaal is een rijke inspiratiebron geweest voor vele schilders van Jeroen Bosch tot Salvador Dalí.

• 
  De verzoeking van Sint-Antonius
  (1878), Félicien Rops, Koninklijke Bibliotheek van België
• 
  De verzoeking van Sint-Antonius
  Henri Fantin-Latour, The National Museum of Western Art (Tokio)
• 
  Vier verhalen over Antonius van Egypte
  (14e eeuw), Vitale da Bologna, Pinacoteca Nazionale di Bologna
• 
  De terugkeer van een Sint-Antoniusbedevaart
  (1550), Pieter Aertsen, Old Masters Museum
• 
  Man met een anjer
  (ca.1436), navolger van Jan van Eyck, Gemäldegalerie
  De afgebeelde man draagt de Orde van Sint-Antonius met kruis en klokje

Antonius is de patroonheilige van de wevers, slagers, suikerbakkers, mandenmakers, begrafenisondernemers, vaandeldragers, vendelzwaaiers, zakkendragers, zwijnenhoeders, varkens en huisdieren en patroon tegen de pest, ziekten, sint-antoniusvuur en veeziekten. In onze streken werd hij aanroepen als pestheilige.

Zijn attribuut is een bel. Deze is soms bevestigd aan zijn staf. De varkens van zijn orde dragen ook een bel.

Het antoniuskruis of taukruis is een onderscheidingsteken van de Orde van Sint-Antonius, een kruis in T-vorm met daaraan een zogenaamd antoniusklokje, om de hals gedragen aan een koord of keten.

Zie ook: Kruis (christendom).

Zie Antonius Abtkerk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Maakt Sint-Teunis (17 januari) de brug (het ijs), Sint-Sebastiaan (20 januari) slaat ze stuk.

Met Sint-Teunis en Sint-Bastiaan, komen de harde koppen eerst aan.

Sint-Antonius klaar en helder, vult 't vat en ook de kelder.

Sint-Antoon en Sebastiaan, komen met ’t hardste van de winter aan.

• 
  Het Antoniusaltaar met het reliekschrijn van Antonius
  Kluizenarij Onze Lieve Vrouwe van de Besloten Tuin te Warfhuizen
• 
  Detail van het Antoniusaltaar met er boven:het schrijn zelf
• 
  Een bedevaartvaantje van de H. Antonius uit dezelfde bedevaartkerk

• Zeer uitgebreide site over de heilige Antonius, zijn leven, verering (alle bedevaartsoorden in Nederland en België) relieken en folklore
• Nederlandse vertaling van de Vita Antonii. Volledige online-tekst (2002).
• Studie naar de Latijnse vertaling van de Vita Antonii door Evagrius van Antiochië uit circa 373 na Chr., gevolgd door een editie van de Latijnse tekst
• H.Antonius, abt (HeiligenNet)
• Beeld van H. Antonius abt in de pastorie van Opwijk
• (en) Anthony the Abbot (Patron Saint Index)
• (en) St. Anthony the Abbot (Catholic Online)

Zie de categorie Antonius van Egypte van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.