Ruimtevaarder

NASA-astronaut Bruce McCandless II gebruikt een bemande manoeuvreereenheid buiten ruimteveer Challenger op shuttlemissie STS-41-B in 1984.

Een ruimtevaarder of astronaut (van het Griekse "astron" (ἄστρον), wat "ster" betekent, en "nautes" (ναύτης), wat "zeeman" betekent) of kosmonaut is een persoon die is opgeleid, uitgerust en ingezet door een menselijk ruimtevluchtprogramma om als commandant te dienen of bemanningslid aan boord van een ruimtevaartuig. Hoewel de termen over het algemeen zijn voorbehouden aan professionele ruimtereizigers, worden de termen soms toegepast op iedereen die de ruimte in reist, inclusief wetenschappers, politici, journalisten en toeristen.

Overzicht van bekende ruimtevaarders

Zie ook Lijst van ruimtevaarders Valentina Teresjkova, in 1963 de eerste vrouw in de ruimte Neil Armstrong, in 1969 de eerste mens op de maan

Synoniemen: astronaut, kosmonaut, taikonaut

De termen astronaut en kosmonaut worden soms gebruikt om onderscheid te maken tussen ruimtevaarders uit de Verenigde Staten respectievelijk de voormalige Sovjet-Unie en het huidige Rusland. Het Amerikaanse "astronaut" is afgeleid van de Griekse woorden αστρον (astron), "ster" en ναυτης (nautes), "zeevaarder". Het Russische "kosmonaut" (Космонавт; Kosmonavt) is afgeleid van de Griekse woorden κοσμος (kosmos), "ruimte" en eveneens ναυτης. In het Nederlands wordt naast ruimtevaarder vooral astronaut gebruikt.

Het gebruik van de begrippen "astronaut" en "kosmonaut" lag ten tijde van de Koude Oorlog zeer gevoelig in de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Beide landen wilden duidelijk onderscheid maken tussen hun eigen ruimtehelden en de ruimtevaarders van de vijand, en dat werd ook van de bevriende naties verwacht. Het werd als een grote misser beschouwd als je tegen een Amerikaan sprak over "Russische astronauten".

Toen de eerste ruimtevaarders met een andere nationaliteit dan Amerikaans of Russisch werden gelanceerd, werden deze astronaut genoemd als ze aan boord van de Amerikaanse Spaceshuttle vlogen, en kosmonaut als ze aan boord van de Russische Sojoez vlogen. Voor de eerste Franse ruimtevaarders werd soms de benaming spationaut (in het Frans "spationaute") gebruikt. De verwarring werd compleet toen in 1995 de Amerikaan Norman Thagard werd gelanceerd aan boord van een Sojoez, en later Russische ruimtevaarders meevlogen met de Space Shuttle. Het is meerdere keren gebeurd dat ruimtevaarders met een Sojoez werden gelanceerd, en na verblijf in een ruimtestation naar de aarde terugkeerden in de Space Shuttle, en omgekeerd.

De term taikonaut wordt soms gebruikt voor Chinese ruimtevaarders, en is bedacht door Chiew Lee Yih uit Maleisië. Dit werd direct overgenomen door Chen Lan, beheerder van een website over Chinese ruimtevaart. Taikonaut is afgeleid van het Chinese woord taikong (太空), dat ruimte betekent. De lettergreep naut is niet vertaald, anders zou het resultaat waarschijnlijk taikongren of taikongyuan zijn geworden, hetgeen in het Chinees "buitenaards wezen" betekent.

In China gebruiken officiële organen en de officiële pers het woord yuhangyuan (宇航員), wat grofweg kan worden vertaald als "ruimtereiziger". Deze term wordt in de internationale pers verder weinig gebruikt, waarschijnlijk vanwege de lastige uitspraak en spelling.

In China zal men er echter geen bezwaar tegen hebben wanneer je in het Engels of Russisch spreekt over "Chinese astronauten", respectievelijk "Chinese kosmonauten". In de Nederlandstalige berichtgeving door de pers lijkt het er op dat men de term taikonaut vooral als curiositeit beschouwt, en verder spreekt over Chinese ruimtevaarder of Chinese astronaut.

Russische rituelen voor de lancering

Amerikaanse rituelen voor de lancering

Zie ook

Mediabestanden WikiWoordenboek