Embryo
Zie Embryo (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Embryo.
Buitenbaarmoederlijk embryo
Een embryo (Oudgrieks ἔμβρυον émbruon = ongeboren vrucht) is een dier of plant in de vroegste stadia van zijn groei en ontwikkeling, waarbij het beschermd wordt door ouderlijk weefsel.
De groei van het embryo bij dieren wordt door de embryologie, een onderdeel van de ontwikkelingsbiologie, bestudeerd. Bij planten wordt dit groeistadium bestudeerd door de plantenmorfologie en de plantenanatomie. Het embryonaal stadium (embryogenese) kenmerkt zich door snelle groei (celdeling), en door celdifferentiatie van de lichaamscellen. In de eerste week na de conceptie wordt bij dieren de basis gelegd voor alle belangrijke organen, die tijdens de organogenese vervolgens tot volledige organen uitgroeien. Bij veel plantensoorten worden ook in het volwassen stadium nog voortdurend nieuwe organen gevormd, zoals takken, bladeren, wortels en bloemknoppen.
Planten
| zaad | → | verspreiding, dormancy, kieming |
→ | kiemplant |
| ↑ | ↓ | |||
| generatieve voortplanting |
groei | |||
| ↑ | ↙ |
ontwikkeling van voortplantingsorganen |
↖ |
↓ |
| voortplantings- stadium |
jeugd- stadium | |||
| ↓ | ↘ |
vegetatieve voortplanting, en verjonging |
↗ |
|
| veroudering | ||||
| ↓ | ||||
| ouderdoms- stadium |
Zodra bij planten de bevruchte eicel zich gaat delen en ontwikkelen tot een klein plantje, binnen de beschermende omgeving van de moederplant, spreekt men van embryo of kiem. Dit verschijnsel treedt op bij de Embryophyta: met name de mossen, levermossen, hauwmossen, varens en zaadplanten.
- Ontwikkeling embryo bij herderstasje. a:proëmbryo met kiemdrager, h:hypofyse, b:viercellige kiembol met kiemdrager, c:achtcellig stadium, d:zestiencellig stadium, e:overgang naar het vroege hartstadium, f:hartstadium met v:stengeltop, z:zaadlobben, w:worteltje.
- Zaadknop bij zandraket. WT=Wild type. C= achtcellig stadium, I= kiembol met kiemdrager, K= overgang naar het vroege hartstadium.
- Diagram van de interne structuur van het zaad en embryo van een tweezaadlobbige. (a) zaadhuid, (b) endosperm, (c) zaadlob, (d) hypocotyl.
Bij zaadplanten bevindt het embryo zich in een zaad, waarvan het overige weefsel afkomstig is van de moederplant. Het embryo van een zaadplant bestaat uit de embryonale as, waaruit bij kieming het pluimpje, de hypocotyl en het eerste worteltje ontstaan, en de zaadlobben waaruit de eerste blaadjes groeien.
Bij zaadplanten is het embryo, naast het reservevoedsel (meestal kiemwit), een onderdeel van het zaad, wat weer onderdeel kan zijn van een vrucht. Als de zaden reeds kiemen aan de moederplant, is sprake van levendbarende planten.
Ontwikkeling van het zaad
Dieren
Menselijk embryo, 4 weken na de bevruchting (6 weken zwangerschap)
Menselijk embryo of foetus, 8 weken na de bevruchting (10 weken zwangerschap)
Het embryo van een dier wordt ook vrucht of kiem genoemd. Bij gewervelde dieren spreekt men van 'embryo' in de stadia tussen de eerste celdeling (mitose) van de zygote tot aan de geboorte, of het uit het ei kruipen. De morula is het vroegste stadium van een embryo.
Bij mensen en andere (levendbarende) zoogdieren is de foetus, of ongeboren vrucht, het stadium waarin gelijkenis met een pasgeboren individu gaat optreden, na de eerste, embryonale fase.
De mens
_(1907)_(20164794550).jpg)
Vroege menselijke embryo's, allemaal ongeveer twee en een half keer vergroot (His): 1-4, van de twaalfde tot de vijftiende dag (conceptionele leeftijd); 5, 6, van de achttiende tot de eenentwintigste dag; 7, 8, van de drieëntwintigste tot de vijfentwintigste dag; 9-12, van de zevenentwintigste tot de dertigste dag; 13-17, van eenendertig tot vierendertig dag. ben, amnion; uv-, navelstreng- of vitellineblaasje; als, hechtsteel; c, c', hersenblaasjes; h, hart; va, viscerale bogen; o, optisch blaasje; ot, gehoorblaasje; ol, reukkolf; I, I', bovenste en onderste ledematen; s, somieten ; cd, caudaal uitsteeksel (staart); u, primitieve navelstreng.
Het embryo van de mens, via mitose ontstaan uit een bevruchte eicel (zygote), wordt ook "vrucht" genoemd. Bij de mens wordt de grens tussen embryonale en foetale fase geplaatst op een conceptionele leeftijd van 6 à 8 weken, wat neerkomt op een postmenstruele leeftijd van 8 à 10 weken.
De Belgische Embryowet van 11 mei 2003 definieert een menselijk embryo als "een cel of samenhangend geheel van cellen, dat het vermogen bezit uit te groeien tot een mens". Deze definitie is echter omstreden omdat ze niet preciseert op welk ogenblik, of ten gevolge van welk proces, de cellengroep een mens zou worden.
Bio-ethische kwesties
Verschillende biomedische praktijken zoals in-vitrofertilisatie (IVF), intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI), pre-implantatiegenetische diagnostiek (PGD), het gebruik van interceptie- en anticonceptiemiddelen, de opzettelijke vernietiging van embryo’s, embryoreductie en het invriezen van embryo’s roepen ethische vragen op. Hierbij zijn de bio-ethici te verdelen in drie categorieën: diegenen die geen morele status toekennen aan het embryo, diegenen die een geleidelijke beschermwaardigheid van het embryo voorstaan en ethici die het embryo beschermwaardig achten vanaf de conceptie.
Zie ook
Externe link
- Video met embryo van een hondshaai in het ei (opgenomen in de Rotterdamse Zoo) op YouTube
- Prenatal Image Gallery
· 
· 
Voortplantingssysteem bij zoogdieren
· 
·
Levensfasen van de mens
eicel · zygote · embryo · foetus · baby · peuter · kleuter · kind · puber · adolescent · volwassene · oudere · bejaarde
· ·
Menselijke embryogenese
Menselijke embryogenese in de eerste drie weken na de bevruchting
| Week 1: | Baarmoederslijmvlies · Decidua · Oöcyt activering · Ovariële follikel · Corpus luteum · Eicel · Zona pellucida · Corona radiata · Vitellogenese · Vitellinemembraan · Vitellinekanaal · Bevruchting · Zygote · Embryo · Klieving · Morula · Blastula · Blastocyste · Blastopore · Trofoblast · Blastomeer · Cavitatie · Blastocoel · Embryoblast |
| Week 2: | Kiemschijf · Hypoblast · Epiblast · Monoblast · Diploblast · Tripoblast |
| Week 3: | Archenteron · Primitiefstreep · Primitiefpit · Primitiefknoop · Blastopore · Primitiefgroef · Gastrula · Gastrulatie · Embryonale inductie · Allantois · Mesendoderm · Invaginatie (gastrulatie) · Hechtsteel · Extra-embryonale mesoderm · Chorionvilli · Dooierzak · Neurale groeve · Neurulatie · Neurale plaat · Neurale lijst · Neurale buis · Neuralebuisdefect · Voorlopernier · Spemanns organisator |
| Ectoderm: | Oppervlakte-ectoderm · Neuro-ectoderm · Neurulatie · Neurale lijst· Zakje van Rathke |
| Mesoderm: | Mesenchymatische stamcel · Axiaalmesoderm · Paraxiaalmesoderm · (Somiet · Somitomeer) · Tussenliggend mesoderm · Laterale plaat · Coeloom · Splanchnopleurmesenchym · Somatopleurmesenchym · Chorion · Chorionvilli · Amnion (Vruchtvlies) · Vruchtwater · Vruchtzak (Vruchtblaas) · Allantois · Mesenchym |
| Endoderm: | Splanchnopleurmesenchym |