In dit artikel gewijd aan Gebiedende wijs zullen we ingaan op een uitgebreide analyse waarin verschillende aspecten met betrekking tot dit onderwerp worden behandeld. We zullen de impact ervan op de hedendaagse samenleving verkennen, de relevantie ervan in de geschiedenis, de vooruitgang en ontwikkelingen die deze in de loop van de tijd heeft doorgemaakt, evenals de verschillende perspectieven die eromheen bestaan. Via deze reis proberen we een alomvattende visie te bieden waarmee onze lezers het belang en de reikwijdte van Gebiedende wijs in verschillende contexten volledig kunnen begrijpen.
| Werkwoordswijzen | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||
De gebiedende wijs of imperatief is een van de wijzen van een werkwoord. Door middel van de imperatief (uit het Latijn, imperare: bevelen) kan een bevel, verzoek, wens of advies tot uitdrukking worden gebracht. De gebiedende wijs wordt vaak gebruikt met een uitroepteken, maar dat is niet nodig.
De imperatief enkelvoud wordt gebruikt zonder onderwerp en heeft dezelfde vorm als de stam van het werkwoord:
Soms wordt de infinitief gebruikt:
Een voordeel van de infinitief is dat een lijdend voorwerp vaak niet nodig is:
De imperatief hoeft niet altijd met een negatieve connotatie gepaard te gaan, zelfs het tegenovergestelde kan het geval zijn:
Vroeger werd stam+t gebruikt als men meerdere personen aanspreekt. Die vorm is nog te vinden in archaïsche teksten als
maar ook in een begrip als
In oproepen om de Februaristaking te herdenken, vinden we de imperatief met t nog. De oproep eindigt traditioneel met "Neemt allen deel!" of "Komt allen!!" Hier wordt waarschijnlijk aangesloten bij het gebruik van de imperatief in de stakingsoproep van februari 1941 met onder meer de tekst "Organiseert in alle bedrijven de protest-staking. Weest solidair. Staakt! Staakt! Staakt! Strijdt fier."
Bij de start van de Ronde van Vlaanderen worden bij het startschot nog steeds de historische woorden van Karel Van Wijnendaele herhaald: "Heren, vertrekt!"
Tegenwoordig wordt in de Nederlandse taal geen onderscheid gemaakt tussen de imperatief enkelvoud en de imperatief meervoud:[1]
Indien de subjectsvorm in de zin als gebiedende wijs wordt gebruikt, worden de werkwoorden zoals gebruikelijk vervoegd. Men krijgt dan:
De beleefdheidsvorm van de imperatief heeft als subjectsvorm altijd u in de zin, er wordt dan automatisch met stam + t vervoegd
De gebiedende wijs kan ook in de verleden tijd gebruikt worden:[2]
In de praktijk ziet men soms een t als de stam van het werkwoord op -d eindigt. Bijvoorbeeld:
Een foutief gebruik wordt ook aangetroffen als de zin een wederkerend voornaamwoord bevat, bijvoorbeeld in de zinnen
De -t is hier onjuist; de vergissing ontstaat doordat u opgevat wordt als persoonlijk voornaamwoord en niet als wederkerend voornaamwoord in de werkwoorden zich wenden en zich aanmelden.[3]
De imperatief moet hier als volgt geschreven worden:
Een alternatieve formulering is: