Herodes Archelaüs

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen

Herodes Archelaüs

Ethnarch van Judea
Periode	4 v.Chr. tot 6 na Chr.
Voorganger	Herodes de Grote

Vader	Herodes de Grote
Moeder	Malthake

Munt van Herodes Archelaüs. Zijn naam is (in Griekse letters) weergegeven als 'Herodes'.

Herodes Archelaüs (gewoonlijk aangeduid als Archelaüs) was ethnarch over Judea van 4 v.Chr. tot 6 na Chr. Hij behoorde tot de Herodiaanse dynastie. Hij was een zoon van Herodes de Grote en Malthake, Herodes' Samaritaanse vrouw. Hij was de oudste volle broer van Herodes Antipas.

Opvolger van Herodes de Grote

Verdeling van het rijk van Herodes de Grote :
■ Rijk van Herodes Archelaüs, Judea■ Rijk van Herodes Antipas■ Rijk van Filippus■ Salome I (steden van Jabneh, Azotas, Phaesalis)■ Romeinse provincie Syria■ Vrijstaat (Dekapolis)

Tijdens Archelaüs jeugd zag het er niet naar uit dat hij ervoor in aanmerking zou komen zijn vader op te volgen. Lange tijd leek het erop dat Alexander en Aristobulus, de zonen van de Hasmonese prinses Mariamne, deze eer te beurt zou vallen. Toen zij in 7 v.Chr. werden terechtgesteld op (overigens valse) beschuldiging van hoogverraad, was Herodes' oudste zoon Antipater de meest logische opvolger. Kort voor Herodes' dood werd ook hij echter terechtgesteld omdat hij een staatsgreep zou voorbereiden.

Archelaüs was bij Herodes' dood de oudste nog in leven zijnde zoon en hoopte dan ook het koningschap over heel het rijk van zijn vader te ontvangen. Weliswaar had Herodes in de laatste versie van zijn testament het rijk verdeeld onder drie van zijn zonen, maar in de maanden voor zijn dood had Herodes zijn testament zo vaak gewijzigd dat niemand goed wist hoeveel waarde hier nog aan gehecht moest worden. Herodes' leger steunde Archelaüs en riep hem uit tot koning over de Joden. Archelaüs wilde keizer Augustus echter niet voor het hoofd stoten en wees de titel af zolang Augustus nog geen uitspraken had gedaan over de opvolging.

Zodra de situatie in Judea dat toeliet, reisde Archelaüs naar Rome om van Augustus het koningschap te ontvangen. Hij ontmoette daar echter felle tegenstand van zijn broer Herodes Antipas en van een delegatie van vooraanstaande Joodse families, die wilden dat geen van Herodes' zonen de impopulaire vorst zou opvolgen. Keizer Augustus besloot daarop toch de laatste versie van Herodes' testament te volgen. Daarin was bepaald dat Filippus zou heersen over de noordoostelijke gebieden, Herodes Antipas over Galilea en Perea en Herodes Archelaüs over Judea (met inbegrip van Samaria en Idumea). Archelaüs ontving de titel ethnarch, die een lagere status aangaf dan 'koning'.

Heerschappij en impopulariteit

Direct na Herodes' dood braken op allerlei plaatsen in Judea onlusten uit. Velen hoopten dat er een einde zou komen aan de impopulaire Herodiaanse heerschappij. De Romeinse proconsul van Syria, Publius Quinctilius Varus, sloeg de opstanden neer, met bijna 3000 slachtoffers als gevolg. Archelaüs als Romeinse zetbaas werd zo al meteen gehaat bij de Joodse bevolking.

Ook de rest van Archelaüs' heerschappij kenmerkt zich door een bijzonder hard optreden jegens zijn onderdanen. Er speelden echter nog meer factoren die zijn populariteit bij zijn onderdanen snel verder liet dalen:

Hij handhaafde de torenhoge belastingdruk uit de tijd van zijn vader en leefde tegelijkertijd in grote luxe, waarbij hij gul geschenken uitdeelde aan bevriende vorsten
Hij verving gemakkelijk de hogepriesters in de Joodse tempel, wat veel Joden een doorn in het oog was (Zie Lijst van Hogepriesters in de Herodiaanse periode). Vermoedelijk was Archelaüs bang dat de hogepriester te veel invloed zou uitoefenen.
Hij huwde Glaphyra, de weduwe van zijn halfbroer Alexander, ondanks dat haar eigen (tweede) man en Archelaüs' eigen vrouw nog in leven waren en handelde zo in strijd met de Thora.

Einde van Archelaüs' regering

In 6 na Chr. bezocht een delegatie van vooraanstaande Joden en Samaritanen keizer Augustus. Bij hem klaagden zij over Archelaüs' heerschappij en spraken uit dat zij hem onbekwaam achtten voor het koningschap. Keizer Augustus onthief Archelaüs daarop uit zijn ambt en verbande hem naar Vienna in Gallië. Judea werd een Romeinse provincie, een situatie die voortduurde tot de tijd van Herodes Agrippa I. Over Archelaüs is niets bekend uit de periode na zijn verbanning.

Nieuwe Testament

In het Nieuwe Testament wordt Archelaüs genoemd in het Evangelie volgens Matteüs (2:22) als de opvolger van Herodes. Voor Jozef en Maria is de opvolging reden zich niet in Judea te vestigen, maar terug te keren naar Nazareth in Galilea (dat in handen was van Herodes Antipas).

Mogelijk staat Archelaüs' reis naar Rome om van Augustus het koningschap te ontvangen model voor de gelijkenis van de ponden in het Evangelie volgens Lucas (19:11-27). Zijn naam wordt daarbij echter niet genoemd.