In de wereld van vandaag is M113 een onderwerp geworden dat van groot belang is voor een breed spectrum van mensen. Het belang van M113 heeft de barrières van leeftijd, geslacht en cultuur overstegen en heeft de aandacht getrokken van onderzoekers, professionals, enthousiastelingen en nieuwsgierigen. Sinds zijn opkomst heeft M113 een aanzienlijke invloed gehad op verschillende aspecten van de samenleving, van de manier waarop we communiceren tot de manier waarop we onze dagelijkse activiteiten uitvoeren. In dit artikel zullen we de impact van M113 op verschillende gebieden en de relevantie ervan in de hedendaagse wereld diepgaand onderzoeken.
De M113 is een pantserinfanterievoertuig dat ontworpen werd door de Amerikaanse FMC Corporation. Met meer dan 80.000 voertuigen in vele tientallen varianten is het een van de meest gebruikte pantservoertuigen. Van de Universal Carrier of Brenguncarrier uit de Tweede Wereldoorlog werden er nog meer gebouwd, namelijk 113.000, maar dat voertuig was minder veelzijdig.[2]
De M113 is met enige voorbereiding amfibisch. De boeggolfkeerplaat moet rechtop worden gezet (om te voorkomen dat er water over het voertuig slaat), lenspompen moeten worden aangezet (om binnengestroomd water weg te pompen) en er moeten wat openingen afgedekt worden. In het water zorgen de rupsbanden voor de aandrijving. De snelheid in het water is ongeveer 5,8 km/u.[2]
Het voertuig kan hellingen tot 60% (31°) oprijden, en een maximale zijdelingse hellinghoek van 30% (16,7°).
Hij kan een obstakel van 0,6 m hoog (‘opstap’) en een geul van 1,7 m breed (‘overstap’) oversteken.
De M113 is door de lucht te vervoeren in grote transportvliegtuigen zoals de C-5 Galaxy of de C17 Globemaster, en onder zware helikopters zoals de CH-53 Stallion, CH-47 Chinook of de CH-54 Tarhe “vliegende kraan”.[2]
In de VS wordt de M113 ‘‘track’‘ (‘‘rups(band)‘‘) of ‘‘one-one-three’‘ (‘‘een-een-drie‘‘) genoemd. In Australië wordt hij ‘‘bucket’‘ (‘‘emmer’‘) of ‘‘bush-taxi’‘ (‘‘jungle-taxi’‘) genoemd en in Duitsland ‘‘Badewanne’‘ (‘‘badkuip’‘) of ‘‘Elefantenschuh’‘ (‘‘olifantenschoen’‘).[2] In Nederland wordt hij ‘‘M113’‘ genoemd.
Vanaf 1964 werd de benzinemotor vervangen door een 215 pk 6V-53 Detroit Diesel motor. Dit verminderde het brandgevaar.[3]:p436,444 De toevoeging A1 werd vervolgens gebruikt voor alle varianten met een dieselmotor, bijvoorbeeld een M106A1 is een M106 Mortiervoertuig met een dieselmotor.
M113A2
In 1979 werden er extra verbeteringen doorgevoerd: de koeling van de motor werd verbeterd door de plek van de ventilator en de radiateur te wijzigen. Betere torsiestaven vergrootte de bodemvrijheid, en betere schokbrekers verminderen het schokken tijdens het rijden.
Achter op de romp werden aan beide zijden van de toegangsklep gepantserde brandstoftanks aangebracht, waardoor er binnen 0,45 m3 meer ruimte ontstond.[2] Het gewicht van de M113A2 werd hierdoor hoger: 11740 kg. Door het hogere gewicht had hij minder drijfvermogen, maar was nog steeds amfibisch. De toevoeging A2 wordt gebruikt voor alle voertuigen die deze modificaties ondergaan hebben.[4]
M113A3
In 1987 werd een volgende modificatiepakket doorgevoerd voor "enhanced (battlefield) survival" ("vergroot overlevingsvermogen (op het slagveld)"). Onder andere een ‘vliegtuigstuur’ in plaats van ‘stuursticks’, een krachtiger motor (een 6V-53T Detroit Diesel) en ballistische[5] beschermingspanelen aan de binnenzijde. De toevoeging A3 gebruikt voor alle voertuigen die deze modificaties ondergaan hebben.
Afgeleide voertuigen
Er is een zeer groot aantal varianten van de M113 geproduceerd. Ook werden standaardvoertuigen uitgerust met zeer veel verschillende wapensystemen. Hieronder een aantal belangrijke varianten van de M113. Een uitgebreider overzicht is te vinden in het Engelstalige artikel: Variants of the M113 armored personnel carrier.
Tenzij anders vermeld, zijn de hier genoemde varianten ontwikkeld in de Verenigde Staten.
M113 ACAV – Armored Cavalry Assault Vehicle (gepantserd cavalerie aanvals voertuig). Een modificatie die in 1963 ontwikkeld is door het leger van Zuid-Vietnam, de ARVN, tijdens de Vietnamoorlog.[6]:p38,40,73 De Zuid-Vietnamese troepen gebruikten de M113 als een infanteriegevechtsvoertuig en zelfs als lichte tank.[6]:p42 in plaats van als een infanterie transport voertuig. Het bleek dat bij dit gebruik de positie van de voertuigcommandant en het vrachtluik onbeschermd waren en daardoor de voertuigcommandant en de meegevoerde manschappen kwetsbaar waren voor vijandelijk vuur. Zuid-Vietnamese technici bedachten een eenvoudige en goedkope oplossing: in eerste instantie werden er van plaatstaal dat van gezonken schepen afkomstig was schilden voor de boordwapens gemaakt,[6]:p38 Dat was echter zacht metaal dat doorboord kon worden. Later werd pantserstaal van afgeschreven voertuigen gebruikt. Tegen het eind van 1964 waren alle ACAVs van de ARVN voorzien van pantserschilden.[6]:p40 Later nam de U.S. Army deze modificaties over, door “ACAV sets” te produceren met pantserschilden voor het Browning M2 .50machinegeweer en de beide M60machinegeweren achterop.[6]:p73
M113 AMEV (Armored Medical Evacuation Vehicle/Gepantserd Gewonden Transport Voertuig) is een speciaal aangepaste en ingerichte M113 die als ambulance gebruikt wordt. Er is binnenin plaats voor een aantal brancards met gewonden. Deze uitvoering is conform de Eerste conventie van Genève voorzien van het Rode Kruis-teken en heeft dus geen bewapening.
M113A1 MRV – Medium Reconnaissance Vehicle – Deze Australische variant is voorzien van een de toren met 76 mmkanon van de FV101 Scorpion lichte tank[7]
M113 MTAB - Marginal Terrain Assault Bridge – Bruglegger. Om het oversteken van de vele steile sloten en waterlopen in Vietnam te vergemakkelijken ontwikkelden Amerikaansetechnici in 1967 een hydraulisch bediende schaarbrug op een M113A1. De brug kan in 2 minuten geplaatst worden terwijl de bemanning van 2 man onder pantser blijft. De brug kan een afstand van 10 m (33 ft) overbruggen, en kan voertuigen tot 15 ton dragen. Er werden later in de VS 29 exemplaren gebouwd door Unit Rig and Equipment Company in Tulsa (Oklahoma), fabrikant van reuzenkiepwagens. 25 van de MTAB’s werden in Vietnam ingezet vanaf 1969.[8][9]
M113 C&R – Command and Reconnaissance (M113½/Lynx). Dit is een klein commando- en verkenningsvoertuig dat door FMC afgeleid van de M113A1. Het voertuig heeft 4 loopwielen waar de M113A2 er 5 heeft. De motor van de C&R zit achterin, terwijl die van de M113A2 voorin zit. De US Army nam de C&R niet in gebruik en koos in plaats daarvan voor de Cadillac/GM M114. Nederland (266) en Canada (174) kochten het voertuig wel in 1966 resp. 1968.[10] Ze waren snel en terreinvaardig en werden ingezet bij verkenningseenheden en als commandovoeringsvoertuig.[10] Vandaar dat in Nederland het voertuig bekend stond als M113 c&v .In totaal zijn er 440 gebouwd, en sommige zijn nog altijd in gebruik. In Canada werd het Lynx genoemd. De chauffeur zit links voorin. In de Nederlandse voertuigen zit de commandant rechts voorin met de beschikking over een 7.62 mm MAG op affuit en de schutter middenin achter de chauffeur. De schutter beschikt over een Browning M2 .50machinegeweer in een M26 koepel die van binnenuit bediend kon worden, herladen moest wel buiten gedaan worden. In de Canadese voertuigen bevindt de koepel zich meer naar de rechterzijkant van het voertuig, en zit de radiobedienaar achter de chauffeur.[10] De M113 C&R was smaller (2,4 m vs 2,68 m), korter (4,6 m vs 4,86 m) en lager (2,17 m vs 2,52 m) dan de M113. Daardoor was het voertuig ook lichter (8700 kg vs 11300 kg), bereikte het een hogere topsnelheid (74 km/u vs 68 km/u) en had het een grotere rijbereik (520 km vs 480 km).[2][10] Evenals de M113 was het met dezelfde voorbereidingen als de M113 amfibisch. De snelheid in het water was ongeveer 6 km/u (vs 5,8 km/u voor de M113).[2][10]
M48 Chaparral - MIM-72 Chaparral luchtdoelraket-systeem op een van de M113 afgeleid M730 onderstel.
M150 TOWTank Hunterantitank versie met een enkele TOW op een kolomaffuit rechts voor het vrachtluik. Extra projectielen werden in het voertuig meegevoerd. Het voertuig beschikte ook over een Browning M2 .50 bij het luik van de commandant. Deze versie is in verschillende landen gebruikt of zelf ontwikkeld.[2]
M163 SPAAG – Self Propelled Anti Aircraft Gun. Een M168 Vulcan Air Defense System (VADS), een variant van het M61 Vulcan 20 mm roterend Gatling-snelvuurkanon, op een van de M113 afgeleid M741 onderstel.[2]
M548 Cargo Carrier. Ongewapende versie voor vrachtvervoer. Voorzien van een verstevigde vlakke laadvloer in het achtercompartiment.[2]
M577 – Commandopost versie. Het achtercompartiment is verhoogd en heeft een stahoogte van 189,9 cm. Het voertuig is voorzien van een generatoraggregaat voor stroomvoorziening, en is uitgerust met communicatieapparatuur.[2]
M579 "Fitter" ARV – Armored Repair Vehicle (gepantserd reparatie voertuig). Met kraan en een grote deur in plaats van de achterklep. ‘Fitter’ is engels voor ‘monteur’.
M752 SPL – Self Propelled Launcher. Lanceervoertuig voor de MGM-52 Lance tactische grond-grondraket. Afgeleid van het M548 Cargo voertuig.
M806 ARV – Armored Recovery Vehicle (gepantserd bergingsvoertuig) met een kraan en een intene lier. Achter op het voertuig bevinden zich twee grondankers.
M901 Hammerhead ITV – Improved TOW Vehicle. Een tankjager uitgerust met een M27 toren met daarin twee lanceerinstallaties voor TOWantitankraketten. Ook beschikt het voertuig over een M60machinegeweer. In het voertuig is plaats voor nog tien TOW-raketten. De lanceerinstallatie moet handmatig van onder pantser geladen worden. De M27 toren is dezelfde als die op de Nederlandse YPR-765 PRAT De naam "Hammerhead" ("Hamerkop") komt van de vorm van deze toren. Boven in de toren bevindt zich de richtapparatuur voor zowel overdag als 's nachts (AN/TAS-4(a)). Ook het raketbestuurinssysteem bevindt zich in de toren. De bemanning bestaat uit vier personen: commandant, chauffeur, schutter en lader. In het voertuig bevindt zich een losse driepoot affuit, waarmee een TOW buiten het voertuig kan worden opgesteld.
M981 FISTV Fire Support Team Vehicle. Dit voertuig is een omgebouwde M901 Hammerhead ITV, en beschikt nog over de toren daarvan. In plaats van de bewapening is in de toren apparatuur voor artilleriewaarnemer aangebracht.
M1059 Lynx SGC Smoke Generator Carrier. Voorzien van rookgenerator.
M1068 - Geïntegreerd Commandopost Systeem. Een variant van het M577 Commandopost-voertuig, voorzien van de modernste U.S. Army geautomatiseerde Command & Control systemen.
AIFV – Doorontwikkeling van de M113A1 APC, met een gesloten geschutstoren met 25 mmkanon, schietpoorten, sterkere motor en extra bepantsering. Er zijn ook varianten zonder 25 mmkanon. In Nederland is dit voertuig bekend als de YPR-765.
De M113 in Nederland
Hoewel de infanterie, cavalerie en artillerie gebruik maakten van voertuigen van de AMX-familie (namelijk de AMX-PRI (de Nederlandse versie van de AMX-13 VCI), AMX-13 2D 105L44 Lichte tank en AMX-PRA (de Nederlandse versie van de AMX-13 105L30 AU 50) vond men de AMX voertuigen niet geschikt voor de pantsergenie- en verkenningseenheden. Ook de DAF YP-408 en DAF YP-104 werden ongeschikt bevonden omdat ze niet amfibisch waren. Nederland kocht daarom in de jaren ’60 meer dan 700 voertuigen van de M113 familie. Ze stroomden vanaf 1967 binnen bij de parate eenheden, voornamelijk bij en pantsergenie- (M113A1) en verkenningseenheden (M113 C&V). De M577 kwam beschikbaar voor de staven van brigades, en als vuurregelcentrum (VRC) voor de veldartillerie.[11]:p194
De voertuigen van de Nederlandse Krijgsmacht waren gespoten in de kleur legergroen (RAL 6014-F9, oudere kleurcodes C13292 FD[12] S595 24088)[13]). De gebruikte lak beschermt in beperkte mate tegen infrarood waarneming.
De Nederlandse voertuigen werden allemaal voorzien van vredesverlichting, die niet standaard aanwezig was.[14]
Tot de standaarduitrusting van de Nederlandse voertuigen behoorden camouflagenetten en een colonnesignaleringsuitrusting, die bestaat uit een groene en een blauwe gekleurde kap voor over de koplamp en een set met gekleurde vlaggen. Ook is ieder voertuig voorzien van een gevarendriehoek, een sleefkabel[15][16] een canvas foedraal met gereedschappen (zoals een schroevendraaier, bahco en tang)[17], een krik en een groen ‘voertuigboekje’, een ringband mapje voor documentatie zoals rijopdrachten, reparatielijst, instructie-, onderhouds- en smeerkaarten, detaillijst en een technische handleiding.
Nederlandse varianten
M106A1 PRMR - Pantser Rups mortier was bewapend met een zwaar Browning M2 .50machinegeweer en een 4,2 inch (107 mm) mortier M30 die vanuit het voertuig afgevuurd kan worden. Het vrachtluik was daartoe aangepast. De mortier kon ook buiten het voertuig worden opgesteld en worden afgevuurd. De grondplaat werd buiten het voertuig aan de linker zijwand meegevoerd. Het voertuig kon 88 mortiergranaten meevoeren. 56 Exemplaren ingedeeld bij verkenningseenheden.[11]:p197[14] De M106A1 PRMR had evenals de 'standaard' M113A1 naast de boeggolfkeerplaats twee installaties met elk drie rookgranaatlanceerbussen.
M113A1, Bewapening: een zwaar Browning M2 .50-machinegeweer naast de boeggolfkeerplaats twee installaties met elk drie rookgranaatlanceerbussen. Naast het zware .50 machinegeweer kon een zoeklicht gemonteerd worden, die ook van een infraroodfilter kon worden voorzien. 277 Exemplaren.[14] Nederlandse varianten van de 'standaard' M113A1:
M113A1 PRGN - Pantser Rups GeNie. M113A1 uitgerust met geniemateriaal. In gebruik bij pantsergenie eenheden.
M113A1 PRRDR - Pantser Rups RaDaR. Standaard M113A1 uitgerust worden met een ZB-298gevechtsveldbewakingsradar die op de linker zijkant van het voertuig geplaatst wordt. De bemanning bestond uit een chauffeur, commandant en twee radarbedienaars die tevens optraden als boordschutter. De radar kon ook met een driepoot buiten het voertuig worden opgesteld, waarbij de randapparatuur desgewenst binnen bleef. Ieder verkenningseskadron beschikte over één PRRDR.[18][19]
M113A1 KMar - Voertuig in gebruik bij de Koninklijke Marechaussee (KMar). Vanaf 1971 verving de M113 bij de KMar de GMC Otter. Het KMar voertuig was een standaard M113A1. De voertuigen van de KMar waren donkerblauw en de boeggolfkeerplaat was verwijderd. De KMar gebruikte kunststof windschermen voor de chauffeur. De voertuigen voerden geen bewapening (hoewel het Browning M2 .50affuit, evenals de rookgranaatlanceerinrichting nog wel aanwezig was). Op de affuit kon een zoeklicht worden gemonteerd. Een aantal was uitgerust met een hydraulische installatie voor het gebruiken van een dozerblad. Het voeruig kon voorzien worden van een zwaailicht.. Vanaf 1994 is de M113 bij de KMar vervangen door 24 YPR 765 KMar’s.[20]
M113A1 PRGWT - Pantser Rups GeWonden Transport. 56 Exemplaren ingedeeld bij o.a. pantsergenie- en verkenningseenheden[14] In het voertuig is plaats voor enkele liggende en/of zittende gewonden. Het voertuig is niet bewapend. Het wordt ingezet voor het vervoer van gewonden vanaf het slagveld naar de eerste hulp-verbandposten nabij het front.[21]
M113 C&V - Commando & Verkenning.[10][22] Deze voertuigen waren oorspronkelijk voorzien van een M26 torenaffuit met een Browning M2 .50 machinegeweer die van onder pantser bediend kon worden en een FN MAG bij het luik van de radiotelegrafist. De KL kocht 266 voertuigen in 1966.[14] In 1971 werd besloten om van 234 C&V’s de M26 torenaffuit met Browning M2 .50 te vervangen door een kanon. Pas in 1973 werd een keus gemaakt voor een Oerlikon-Bührle GBD-ADA geschutstoren met een 25 mm KBA-B kanon.[11]:p261, In 1974 werden de voertuigen gemodificeerd en werd besloten om niet slechts 234 maar alle 266 C&V’s te modificeren.[11]:p314 De nieuwe toren was ook voorzien van nachtzichtapparatuur (helderheidsversterker). Na deze modificatie waren de voertuigen aanvankelijk niet meer amfibisch. maar werd dit opgelost door de montage van 2 metalen waterdichte kisten aan de achterzijde van het voertuig. Dit zorgde voor extra drijfvermogen.. In de jaren ‘90 werden afgedankte Nederlandse voertuigen verkocht aan Bahrein[23] en Chili (respectievelijk 35 en 8 voertuigen). Eind jaren ‘60 is een klein aantal M113 C&V’s ingedeeld geweest bij de Koninklijke Marechaussee (KMar) pantserwagenpelotons van 11, 41 en 51 EskadronKMar die ingedeeld waren bij de divisies van het 1e Legerkorps. Deze eskadrons bewaakten het divisiehoofdkwartier, regelden en controleerden verkeer in het divisievak en waren verantwoordelijk voor bewaking en afvoer van krijgsgevangenen.[18] Deze C&V’s waren identiek aan van de KL versie. Ze waren te herkennen aan de witte spatschermen voor en achter, en de tekst ‘Koninklijke Marechaussee’ op de boeggolfkeerplaat, aan beide zijkanten en achterop na. De KMar gebruikte kunststof windschermen voor de chauffeur.[24]
M577A1/A2 PRCO - Pantser Rups Commando[25], Commandovoertuig, gebruikt in commandoposten van Pantser(infanterie)brigades en verkenningsbataljons, en als VRC van afdelingen en batterijenveldartillerieM109.[18][26] Het personeelscompartiment achterin is verhoogd. Achter in het voertuig bevinden zich vaak een kaartwand en communicatiemiddelen. Aan de achterzijde van het rupsvoertuig kan een tent worden opgezet waardoor er meer werkruimte ter beschikking komt. Aan de voorzijde van de verhoogde romp is een aggregaat voor de stroomvoorziening gemonteerd. De KL heeft 143 voertuigen in gebruik gehad. De M577A1 stond ook wel bekend als de bakkerskar.[14] De voertuigen werden in de jaren ‘90 gemodificeerd tot de M577A2. Deze zijn te herkennen aan het driekleuren vlekkenpatroon (standaard NAVOcamouflage teerzwart, mosgroen, bronsbruin).
YPR-806 PRB - Pantser Rups Berging. De M806A1 wordt in Nederland aangeduid als de YPR-806 PRB. Deze-uitvoering van de M113 wijkt op veel punten af van een gewone M113, en heeft kenmerken en onderdelen van zowel de M113A1 als van de YPR-765. Hij wordt gebruikt door pantserinfanterieeenheden uitgerust met de YPR-765 voor het bergen van niet meer inzetbare voertuigen tijdens het gevecht. De PRB-uitvoering beschikt o.a. over een uitgebreide gereedschapsuitrusting, een kraan en een intene lier.
YPR-765 - Doorontwikkeling van de M113A1, met een gesloten geschutstoren met 25 mmkanon, schietpoorten, sterkere motor en extra bepantsering. Er zijn ook varianten zonder 25 mmkanon. Buiten Nederland wordt dit voertuig AIFV genoemd.
Van de verschillende varianten van de M113 waren ook voertuigen in gebruik voor de rijopleidingen van chauffeurs. Deze waren te herkennen aan oranje vlakken aan de voor- en achterzijde met daarop in zwarteletters het woord ‘LES’.
Het Boxer MRAV-pantserwielvoertuig verving vanaf 2013 de laatste YPR-765 pantservoertuigen en de M577 commandovoertuigen bij de Koninklijke Landmacht.[27]:p14. Laatste M577 werd uitgefaseerd in 2017.
De Belgische M113A1-B voertuigen wijken enigszins af van de standaard M113A1. Zo gebruiken ze de vering van de M113A2 en zijn ze voorzien van een NBC beschermingssysteem.
M113A1-B-ATKanti-tank – Basisversie voor een infanteriegroep, voorzien van een zwaar Browning M2 .50machinegeweer en de mogelijkheid een anti-tank wapen te plaatsen. De meeste zijn in de loop der tijd omgebouwd naar andere uitvoeringen.[31]
M113A1-B-AMBambulance - In het voertuig is plaats voor 4 brancards of zes zittende gewonden of 2 brancards en twee zittende gewonden. Het voertuig is niet bewapend maar wel voorzien van zes 76 mm rookgranaatlanceerbussen. Het werd ingezet voor het vervoer van gewonden vanaf het slagveld naar de eerste hulp-verbandposten nabij het front.
M113A1-B-CP – Commandopost. Dit voertuig heeft een verhoogd achtercompartiment.
Later werden een aantal voertuigen omgebouwd tot nieuwe versies:
M113A1-B-SCB Surveillance de Champ de Bataille – Voertuig met gevechtsveldradar EL/M-2130A.
M113A1-B-MT Monteur – Onderhoudsvoertuig met werkbank aan de rechterzijwand.
M113A1-B-TACP Tactical Air Control Party – Aangepast CP voertuig, bestemd voor voorwaartse lucht waarnemers.
M113A1-B-VW - Voorwaartse Waarnemer. Voormalig MIL-voertuig dat is aangepast voor artillerie waarnemers. Het heeft nog de Browning M2 .50machinegeweer maar de MILAN is vervangen door een laserafstandmeter MLR-N61.
↑Ballistische bescherming = bescherming tegen ballistische projectielen zoals kogels en granaatscherven. Termen als “ballistisch pakket”, “ballistische panelen”, “ballistisch glas”, “ballistisch materiaal”, “ballistisch vest”, “ballistische bril” etc. worden in het algemeen gebruikt voor materialen die een zekere mate van ballistische bescherming bieden. Vroeger werd ook wel de term “kogelvrij” gebruikt, maar die term is misleidend, omdat het impliceert dat het tegen alle kogels beschermt.
↑ abcdef(en) Starry, Donn A., General. "Mounted Combat In Vietnam" (Archived) Vietnam Studies; Department of the Army. First printed 1978-CMH Pub 90-17.
↑(en) Myszka, J. - Military Briefs, vol 1, Australian Fire Support Vehicles, 1999 Mouse House Enterprises, ISBN 0-9577586-0-X.
↑ abcdefHoffenaar, J. en Schoenmaker, B. Met de blik naar het Oosten, de Koninklijke Landmacht 1945-1990 (1994), Uitg. Sectie Militaire Geschiedenis Koninklijke Landmacht/SDU, ISBN 9012080452.