Sint-Donaaskathedraal

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen De kathedraal aan de Burg (links).

De collegiale Sint-Donaaskerk in Brugge was als hofkerk van de graven van Vlaanderen de belangrijkste kerk van de stad en stond op de (omwalde) Burg, tegenover het stadhuis en naast de residentie van de graaf. De kerk werd de Sint-Donaaskathedraal toen het bisdom Brugge in 1559 werd opgericht en bleef dit tot aan het einde van het ancien régime (1795). De kerk werd genoemd naar haar patroonheilige, Donatianus van Reims. Na 1799 is de kerk afgebroken.

Geschiedenis

Affiche van de openbare verkoop van materialen, na de afbraak van de Sint-Donaaskathedraal.

De eerste sporen van een kerk op de Burg dateren uit 944, toen graaf Arnulf I er een achthoekige kapel liet bouwen naar het model van de Dom van Aken. Aanvankelijk was de kerk gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en pas later aan Sint-Donaas.

In 1127 werd in deze kerk de graaf van Vlaanderen, Karel de Goede, vermoord.

Op het eind van de 12e eeuw werd de burchtkapel vervangen door een ruime romaanse kruiskerk met middentoren, kloosterpand en kapittelgebouwen. Het in de 14e eeuw gebouwde kerkschip en de zijbeuken werden opgetrokken in de gotische stijl.

Over het wel en wee van de kerk bekommerde zich het kapittel, bestaande uit een proost, een deken en een twaalftal kanunniken, een aantal dat in de loop der tijd verhoogd werd tot 31, waarmee het tot de grotere seculiere kapittels in de Nederlanden behoorde. Aan het kapittel waren enkele componisten van de Franco-Vlaamse School verbonden (o.a. Jacobus Vide). De proost stond aan het hoofd van een grondgebied dat de Proosdij heette en de kanunniken aan het hoofd van een gebied dat Het Kanunnikse noemde.

In 1559 richtte de paus veertien nieuwe bisdommen op in de Nederlanden, waaronder het bisdom Brugge, met de bul Super universas. Daarmee werd deze monumentale kerk een kathedraal.

Sint-Donaaskathedraal in de Flandria illustrata

Afbraak

Aankondiging openbare verkoop Sint-Donaaskathedraal in de Gazette van Brugge van 21 april 1799

In 1794, na de tweede Franse inval, ontvluchtte bisschop Felix Brenart de stad en werd de kathedraal als 'nationaal goed' onteigend. Op 28 april 1799 werd ze openbaar verkocht en in de daaropvolgende jaren helemaal afgebroken. Ze werd niet heropgebouwd. Een deel van de materialen werd gebruikt om in 1803 het Kasteel Leysselbeek te bouwen in opdracht van Charles Donny te Sint-Michiels, een deelgemeente van Brugge.

Talrijke kerken en abdijen in Frankrijk en de Lage Landen werden eveneens afgebroken, onder meer de Sint-Michielsabdij in Antwerpen, de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Gent, de Sint-Lambertuskathedraal in Luik, de Abdij van Sint-Truiden in Sint-Truiden en de Abdij van Villers. In Brugge verdwenen ook de kloosters van de geschoeide karmelieten, de augustijnen, de minderbroeders (franciscanen) en de predikheren (dominicanen) uit het stadsbeeld. Alleen van deze laatste bleef het grootste gedeelte van het kloostergebouw bewaard.

Op 4 november 1805 werd er hout verkocht komende van de dakconstructie en andere bijgebouwen behorende aan de afgebroken kerk.

In 1834 werden de relikwieën van Donatianus (niet te verwarren met Donatus) overgebracht naar de Sint-Salvatorskerk, die toen tot kathedraal werd verheven.

Eind 20e eeuw tot 2013

De funderingen onder het Crowne Plaza Burghotel.

Toen men in de jaren 1990 bij het bouwen van het nieuwe 'Crowne Plaza Burghotel' op de fundamenten van de Sint-Donaas stootte, werd actie gevoerd teneinde dit als een soort 'Forum Romanum' te consolideren en in openlucht te bewaren. Dit zou uiteraard betekend hebben dat het geplande hotel niet op die plek kon gebouwd worden. Er werd beslist het hotel toch te bouwen en een gedeelte van de funderingen om te vormen tot kelders en ze te integreren in de kelderverdieping van het nieuwe hotel. Deze restanten van de kathedraal zijn tot op heden te bezichtigen in het Burghotel.

De Calvarieberg met de verdwenen Sint-Donaaskerk van Jan Provoost in het MSK te Gent Grondplan van de Sint-Donaaskathedraal (afbeelding door Pierre De Molo, kanunnik van Sint-Donaas - 1786)

Op de Burg zelf werd, na de opgravingen van 1955, een klein monument geplaatst dat bedoeld was om het historische belang van de kerk te duiden én meteen eer te betuigen aan de zalige Vlaamse graaf Karel de Goede die er in 1127 vermoord werd. Ook werd met kasseien de omtrek aangetoond van de plek waarop de toren had gestaan.

Naar aanloop van Brugge Culturele Hoofdstad 2002 werd beslist deze constructies weg te halen en er een tijdelijk paviljoen van de Japanse architect Toyo Ito te planten.

Toyo Ito speelde met het bestaande gegeven door zijn paviljoen in een waterpartij te plaatsen die ongeveer de vorm volgde van het oorspronkelijke octogonale centraalbouwkerk. Ondanks het tijdelijke karakter van het paviljoen, dat voorzien was voor één jaar, stond het er tot november 2013. Nadat de vloer van het paviljoen in 2006 beschadigd raakte door een heftruck, de kuip met water waarin het monument stond kapotging en aan het lekken sloeg, en ratten gesignaleerd werden, wilde het stadsbestuur het paviljoen zo snel mogelijk afbreken. De herstel- en onderhoudskosten zouden namelijk te hoog oplopen en oorspronkelijk was het immers de bedoeling dat het paviljoen er maar één jaar zou staan. Bovendien wilde men het volledige plein heraanleggen.

Tegen de afbraakplannen kwam reactie van de architectenvereniging Archipel en van Toyo Ito zelf. In 2007 werd het paviljoen tijdelijk en in 2008 definitief beschermd door Vlaams minister van ruimtelijke ordening Dirk Van Mechelen. Het water en de oorspronkelijke vloer werden vervangen door een laag kiezelsteentjes. In 2010 werd beslist het paviljoen grondig te restaureren en opnieuw te voorzien van waterpartijen, een brugje en verlichting. De kostprijs bleek nog hoger te liggen dan de oorspronkelijke bouwkosten. Er zou ook nog een flinke factuur voor jaarlijkse onderhoud aan toe te voegen zijn. Noch de stad noch het gewest waren bereid deze kosten voor hun rekening te nemen. De stad verkreeg dan ook de declassering van het gebouw, vanwege de bevoegde minister.

In 2013 werd beslist het paviljoen af te breken. De afbraak vond plaats in de maand november en de onderdelen van het paviljoen werden opgeborgen voor eventueel later nieuw gebruik. De plek bleef leeg en onderzoek werd ingezet over wat met de site kan gebeuren. Op het plein werden borden opgesteld die herinneren aan de moord op Karel de Goede.

De kathedraal als begraafplaats

Onder de honderden tot zelfs duizenden personen die in en rond de Sint-Donaaskathedraal werden begraven, zijn te vermelden:

Deze lange lijst is verre van volledig. Voor de periode 17de-18de eeuw zouden de lijsten van Gailliard nog na te zien zijn. Over de hele periode zijn er ook talrijke echtgenoten die hier niet zijn vermeld. Ook zijn er zeer talrijke bescheiden begraafplaatsen geweest en talrijke teraardebestellingen op het kerkhof rond de kathedraal, die weinig of geen sporen hebben nagelaten.

Literatuur

Zie ook

Externe link

Mediabestanden