Stijlfiguur

Een stijlfiguur, uit het Latijn figura, of stijlmiddel is het doelbewuste gebruik van een of meer woorden die afwijken van de gebruikelijke betekenis.

Dit wordt met name in de literatuur en de retorica veel gebruikt om een bepaald effect bij de lezer te bereiken. Vaak wil men hiermee de aandacht van de lezer trekken en hem op een belangrijk punt wijzen.

De vier basiscategorieën met betrekking tot de vorming van alle stijlfiguren zijn:

toevoeging (adjectio), ook wel in de vorm van herhaling uitbreiding
weglating (detractio), verkorting
overdracht (transmutatio) of transfer
permutatie (immutatio), uitwisseling, vervanging

Deze vier werden onderscheiden door klassieke retorici en dienen nog steeds om de verschillende stijlfiguren in te delen. Oorspronkelijk werden deze in het Latijn de vier bewerkingen van de quadripartita ratio genoemd.

Verwante begrippen

Een onbedoelde afwijking van de taalconventies wordt geen 'stijlfiguur' genoemd, maar 'stijlfout'.

Zie ook

Lijst van stijlfiguren

Epiek & narratologie

Genres epiek & tekstsoort:	anekdote · ballade · broodjeaapverhaal · epos · fabel · gedicht · genre · inleiding · kort verhaal · legende · literair genre · mythe · novelle · orale traditie · parabel · raamvertelling · reisverhaal · roman · saga · sage · sprookje · sterk verhaal · tekstsoort · thriller · verhaal · vignet · volksballade · volksverhaal
Verloop & verhaallijn:	catharsis · cliffhanger · climax · deus ex machina · drie-actstructuur · epiloog · expositie · fabel · gebeurtenis · handeling · plot · plotpoint · proloog · rode draad · scène · setup · startplotscène · synopsis · tekstverband · verhaallijn
Begin & einde:	ab ovo · in medias res · incipit · openingsscène · openingszin · terminus
Personage:	aangever · alter ego · alteriteit · antagonist · antiheld · bijfiguur · bijrol · booswicht · byroniaanse held · deuteragonist · flat character · held · hoofdpersoon · hoofdrol · personage · karakter · protagonist · round character · schurk · tritagonist · typetje · uitverkorene · underdog
Spanning:	cliffhanger · spanning
Vertelperspectief & -instantie:	afwisselend perspectief · auctoriële verteller · focalisatie · gedramatiseerd · homodiëgetisch · heterodiëgetisch · ik-perspectief · onbetrouwbare verteller · personele verteller · rhema · voice-over
Motief & thema:	abstract en concreet motief · isotopie · leidmotief · motto · thema · topos
Tijd & ruimte:	dystopie · eenheidsconventie · fictief universum · flashback · flashforward · mise en abyme · opschuivende tijdlijn · parallel universum · praesens historicum · tijdverruiming · verteltijd · vertelde tijd
Stijl & verteltechniek:	directe rede · dramatische ironie · indirecte rede · red herring · shooting the messenger · register · stijl · stijlfiguur · stream of consciousness · suspension of disbelief · show, don't tell · verteltechniek · vrije indirecte rede
Scenario:	premisse → synopsis → treatment → scenario → filmdraaiboek → storyboard
Stijlperiode:	middeleeuwen · renaissance · maniërisme · barok · verlichting · sentimentalisme · preromantiek · romantiek · realisme · impressionisme · naturalisme · neoromantiek · symbolisme · expressionisme · constructivisme · dadaïsme · surrealisme · nieuwe zakelijkheid · magisch realisme · existentialisme · vijftigers · modernisme · postmodernisme
Studie:	communicatiemodel · driehoek van Petersen · literaire kritiek · narratologie · topische vragen · verhaalanalyse
Lijsten:	Literair begrip · Literatuur van A tot Z

Lezen en schrijven

Tekstelement:	alinea · bibliografie · bladspiegel · citaat · coherentie · cohesie · coreferentie · diakritisch teken · dialoog · eindnoot · episode · glos · hoofdstuk · jargon · kanttekening · leesteken · letter · lettergreep · marginalia · morfeem · paragraaf · plot · rijm · samenvatting · spelling · verhaallijn · voetnoot · woord · woordspeling · zin
Tekstsoort:	artikel · boek · brief · column · copywriting · document · dramatiek · e-mail · epiek · essay · folder · gedicht · kort verhaal · lezen · literatuur · lyriek · manuscript · plagiaat · platte tekst · poëzie · proefschrift · proza · rapport · roman · recensie · scenario · scriptie · sms · tekst · tekstsoort · verhaal · pamflet
Theorie:	driehoek van Petersen · grammatica · intertekstualiteit · isotopie · narratologie · retorica · stijlfiguur · taalbeheersing · tekst · tekstanalyse · tekstlinguïstiek · tekstualiteit · verhaalanalyse
Hulpmiddelen:	grammaticacontrole · spellingcontrole · teksteditor · tekstverwerker