1795

Het jaar 1795 is het 95e jaar in de 18e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari

3 - De Franse schilder Nicolas-Jacques Conté krijgt octrooi op het grafietpotlood.
10 - De Franse troepen trekken de Waal over bij Zaltbommel.
14 - De Fransen doen een aanval op het hele gebied tussen Arnhem en Amerongen
16 - De Fransen bezetten Utrecht, nadat het eerder die dag capituleerde.
18 - Vanuit Scheveningen verlaat stadhouder Willem V van Oranje-Nassau met zijn zoons het land, en zoekt asiel in Engeland.
24 - Overgave van de Nederlandse vloot aan de Franse cavalerie in Den Helder.
30 tot 8 februari - De stadhouder in ballingschap schrijft de Brieven van Kew aan de legerleiding in de nog niet bezette provincies Friesland en Zeeland, en in de koloniën. Hij roept hen op verzet te (blijven) bieden tegen de Fransen en zo nodig hun gebied tijdelijk over te dragen aan de Engelse bondgenoten.

februari

3 - Vier Friese hoofdelingen onderhandelen als vertegenwoordiger van de Staten van Friesland in Zwolle met Daendels. Ze moeten plechtig beloven dat alle wegens de troebelen van 1787 veroordeelde patriotten gratie krijgen en de lopende procedures tegen hen onmiddellijk worden opgeschort. Ook dienen alle sancties tegen de burgerbewapening ongedaan te worden gemaakt. Op straffe van het verlies van hun leven moeten de delegatieleden ten slotte zweren dat de Staten van Friesland zich op geen enkele wijze tegen de komende revolutie zullen verzetten.
9 - Het schilderij De dood van Marat van Jacques-Louis David wordt uit de Nationale Conventie verwijderd, nu de cultus rond Marat in ongenade is gevallen.
25 - De Staten-Generaal besluiten het stadhouderschap af te schaffen.

maart

april

5 - Vrede van Bazel tussen Frankrijk en koninkrijk Pruisen. Frankrijk blijft in het bezit van de Pruisische gebieden op de linker Rijnoever in afwachting van een algemene vrede tussen Frankrijk en het Heilige Roomse Rijk. Geheime artikelen over territoriale veranderingen.
7 - In het revolutionaire Frankrijk wordt de decimale indeling van de dag na een half jaar weer afgeschaft. Tegelijk worden decimaal verdeelde maten en gewichten ingevoerd.
8 - De latere koning George IV van het Verenigd Koninkrijk treedt in het huwelijk met Caroline van Brunswijk.

mei

juni

4 - De Britse ontdekkingsreiziger Mungo Park bereikt de kust van Afrika.
14 - Een grote retourvloot uit Nederlands-Indië wordt bij Sint-Helena overvallen en opgebracht door Engelsen. De VOC komt het verlies van schepen, bemanning en vracht niet meer te boven.
18 - Charles-Gilbert Romme, voorzitter van de Franse parlementscommissie voor onderwijs en belangrijkste ontwerper van de Franse republikeinse kalender, wordt ter dood veroordeeld.
27 - In Frankrijk worden alle hypotheken openbaar.

juli

22 - De Vrede van Bazel tussen Frankrijk en Spanje maakt een einde aan de Pyreneeënoorlog. Spanje staat zijn deel van Hispañola af.
Luikse revolutionairen halen de toren van de Sint-Lambertuskathedraal neer.

augustus

4 - Koning Frederik Willem II van Pruisen verklaart het Rassemblement van Osnabrück, een hergroepering van het Staatse leger buiten de Nederlanden, onverenigbaar met de Vrede van Bazel.
7 - De Slag om Muizenberg begint, waarin Nederland uiteindelijk Kaap de Goede Hoop verliest aan England.
16 - In de Leeuwarder Jacobijnerkerk worden de graven van de Friese stadhouderlijke familie geschonden door patriotten.
17 - Slavenopstand op Curaçao, aangevoerd door Tula.
22 - In Frankrijk wordt een nieuwe grondwet bekrachtigd. Er wordt een tweekamerstelsel geïnstalleerd; een Raad van Vijfhonderd en een Raad van Ouden. De uitvoerende macht komt bij een Directoire van vijf leden.
28 - Vrede van Bazel tussen Frankrijk en Hessen-Kassel. Rheinfels, Sankt Goar en het op de linker Rijnoever gelegen deel van het graafschap Katzenelnbogen blijven bij Frankrijk tot de sluiting van een algemene vrede.

september

22 - Met een dienst in Spa Fields Chapel gaat het Londens Zendingsgenootschap van start.

oktober

1 - De Oostenrijkse Nederlanden, het prinsbisdom Luik, Maastricht en omgeving en het Pruisische Kleef worden door de Franse Republiek geannexeerd als "départements belgiques" (te vertalen als "Nederlandse departementen"). Alle eeuwenoude privaatrechtelijke en publieke gebruiken worden afgeschaft. Er worden arrondissementen en gemeentes ingesteld. Gemeentes met minder dan 5000 inwoners krijgen geen eigen bestuur maar worden ingedeeld in kantonmunicipaliteiten.
3 - De leiders van de slavenopstand op Curaçao worden terechtgesteld.
5 - In Frankrijk wordt een royalistische opstand bij de Saint-Rochkerk in Parijs door de jonge officier Napoleon Bonaparte neergeslagen.
25 - Oprichting van het Institut de France als koepel van Academies van kunsten en wetenschappen.
26 - Frankrijk lijft het hertogdom Bouillon in.
26 - Bij het sluiten van de Nationale Conventie krijgen Joseph Fouché, Jacques Louis David en Gracchus Babeuf amnestie.
27 - Ondertekening in Madrid van het Verdrag van San Lorenzo de El Escorial. Spanje draagt gebied ten oosten van de Mississippi aan de VS over (onder andere Alabama).

november

2 - President George Washington verleent gratie aan de leiders van de Whiskey-opstand: het eerste "presidential pardon".
2 - In Frankrijk treedt het Directoire aan als uitvoerend bewind.
24 - Het kwijnende Antwerpse Sint-Lucasgilde wordt definitief afgeschaft.
25 - Met de Derde Poolse Deling verdwijnt Polen van de landkaart; Koerland wordt een deel van Rusland.

december

13 - Een meteoriet treft Wold Newton in het Engelse Yorkshire. Later zal de sciencefictionschrijver Philip José Farmer deze gebeurtenis als basis voor zijn Wold Newton family-verhalen gebruiken.
24 - De Staten-Generaal besluiten dat de Vereenigde Oostindische Compagnie zal worden opgeheven. Maar ze blijft bestaan totdat de laatste bezittingen van de VOC in handen komen van de Bataafse Republiek.

zonder datum

Zweden erkent als eerste monarchie de Franse Republiek.
Fort Edmonton (Canada) wordt gesticht door de Hudson's Bay Company.
De Pruis Franz Carl Achard construeert een mobiele veldtelegraaf.
De Zwitsers-Franse horlogemaker Abraham Louis Breguet vindt de tourbillon uit, een aanpassing om de loop van zakhorloges regelmatiger te maken.