Omroep ZWART

Omroep ZWART
Opgericht	22 september 2020
Doelgroep	Inclusiviteit
Leden	29.211 (2023)[1]
Land	Nederland
Televisie­zender(s)	NPO 2, 3
Radio­zender(s)	NPO Radio 1, 3FM
Status	Aspirant-omroep
Eerste uitzending	2 januari 2022
Officiële website
Portaal    Media

Omroep ZWART is een Nederlandse publieke omroepvereniging die sinds 2022 officieel deel uitmaakt van het Nederlandse publieke omroepbestel. De omroep werd in 2020 opgericht door Akwasi Ansah en Gianni Lieuw-A-Soe^[2], met als doel een stem te geven aan ondervertegenwoordigde groepen in de Nederlandse media. Omroep ZWART biedt een gevarieerd aanbod van programma's, radioshows, documentaires en muziek- en cultuuruitzendingen, waarbij er bewust wordt gekozen voor een diversiteit aan stemmen en perspectieven.^[3]

Omroep ZWART werd in 2020 opgericht als reactie op de beperkte representatie van gemarginaliseerde en minderheidsgroepen in de traditionele Nederlandse media, zowel voor als achter de camera. Het initiatief kwam in een bijzonder tumultueus jaar, waarin de wereld werd geconfronteerd met de coronapandemie en de wereldwijde Black Lives Matter-beweging (BLM) massale aandacht kreeg. Ondanks dat het idee voor een nieuwe omroep al sinds 2010 in de maak was, dienden deze gebeurtenissen voor initiatiefnemers Akwasi Ansah en Gianni Lieuw-A-Soe als een belangrijk voetstuk voor het opzetten van een nieuwe publieke omroep die een platform zou bieden voor onderbelichte verhalen en de diversiteit van de maatschappij beter zou weerspiegelen.^[4]

De lancering van Omroep ZWART werd ondersteund door de 'Wakker?' campagne, die op Instagram werd gelanceerd met als doel 50.000 betalende leden te verkrijgen voor het eind van dat jaar. Op 22 september 2020 riepen 500 Bn'ers hun volgers op om lid te worden van de omroep door middel van een close-up foto met de gele letters en de tekst “Wakker? Word lid.” Artiesten, schrijvers, acteurs, publieke figuren, maar ook grote merken en bedrijven deden mee aan de online campagne en hun boodschap werd verder gedeeld.^[5]

Op 31 maart 2021 werd bekend dat Omroep ZWART de vereiste 50.000 leden had behaald om in aanmerking te komen voor toelating tot de NPO^[6]. In juli 2021 ontving de omroep een voorlopige erkenning van toenmalig minister Arie Slob van Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media. Er werd aangekondigd dat ZWART vanaf 2022 zendtijd zou krijgen op de Nederlandse publieke televisie en voorlopig erkend zou worden als aspirant-omroep. Dit besluit volgde op adviezen van de NPO, de Raad voor Cultuur en het Commissariaat voor de Media. Tegelijkertijd kreeg ook Ongehoord Nederland een plek binnen het bestel.^[7] Deze omroeperkenning geldt tot en met 2026. In november 2021 zette ZWART alvast een stap in de richting van haar zendtijd met een online marathonuitzending.^[8]

De naam Omroep ZWART is een bewuste keuze die verder gaat dan de traditionele betekenis van het woord "zwart". In plaats van de vaak negatieve connotaties van "zwart" te benadrukken, wil de omroep de kracht, inspiratie en verbinding die deze term kan oproepen, onder de aandacht brengen. Volgens Omroep ZWART is "zwart" niet zozeer een kleur, maar een gebrek aan licht. Dit vormt de basis van hun missie: het aan het licht brengen van onderbelichte verhalen uit de samenleving. In een wereld waar veel perspectieven in de schaduw blijven, richt Omroep ZWART de schijnwerper op de verhalen die vaak over het hoofd worden gezien. De nadruk wordt hier gelegd in het omarmen van verschillen ongeacht kleur, afkomst, seksuele geaardheid, geloofsovertuiging of beperking. Door deze vergeten verhalen te vertellen, hoopt de omroep nieuwe inzichten en verbindingen te creëren.^[9]

Een belangrijk doel van Omroep ZWART is het bevorderen van diversiteit binnen de Nederlandse media. Het zien van verschillende soorten mensen op televisie, waarmee verschillende groepen zich kunnen identificeren, heeft een positieve invloed op het zelfbeeld en helpt vooroordelen en stereotypen te doorbreken. De omroep biedt niet alleen een platform voor vaak onderbelichte verhalen, maar creëert ook rolmodellen voor jongere generaties. Zoals Ansah zegt: "We geven nieuwe helden de ruimte om recht te zetten wat scheef is."^[10] Ook benadrukt hij: "You can't be what you can't see." Bekende presentatoren van Omroep ZWART zijn onder andere Veronica van Hoogdalem, Quinty Misiedjan, Natasja Gibbs, Nawa Sira van Sluijs, en Mandy Woelkens. Hun aanwezigheid op tv zorgt voor herkenning en biedt rolmodellen voor kijkers van verschillende achtergronden.^[11] Daarnaast dragen tv-makers zoals Kelly-Qian van Binsbergen^[12][13], Pavan Marhe, Feroz Amirkhan^[14][15], Martijn Blekendaal, en Finbarr Wilbrink^[16][17] bij aan het vergroten van de zichtbaarheid van minderheidsgroepen door onderwerpen te behandelen die vaak buiten de mainstream media vallen.

In muziekprogramma’s zoals Podium ZWART^[18] en That's My Jam spelen de gasten, die verschillende muzikale genres vertegenwoordigen, een sleutelrol in het tonen van de veelzijdigheid van de culturele en muzikale scene in Nederland.^[19] Bovendien richt Omroep ZWART zich op de figuren en verhalen die de basis vormen voor veel van de programma’s zelf. Deze verhalen geven ruimte aan mensen wiens ervaringen vaak niet in de reguliere media aan bod komen, zoals culturele pioniers of mensen die maatschappelijke verandering teweegbrengen.

Omroep ZWART streeft er niet alleen naar de inhoud van haar programma's te diversifiëren, maar ook om de mensen achter de schermen te laten reflecteren wat de samenleving werkelijk is.^[9] Wanneer de besluitvormers in de media niet representatief zijn voor de diversiteit van de samenleving, bestaat het risico dat belangrijke perspectieven verloren gaan of verkeerd worden weergegeven. Door diversiteit op alle niveaus van productie te omarmen, zorgt Omroep ZWART voor een eerlijker en completer verhaal van de maatschappij en bevordert het de inclusie van verschillende perspectieven.^[20]

Na het behalen van 50.000 leden in 2022 werd Omroep ZWART erkend als aspirant omroep, zoals de Mediawet voorschrijft.^[21] Dit betekent dat de omroep een samenwerking moest aangaan met een bestaande omroep. BNNVARA biedt organisatorische ondersteuning aan Omroep ZWART sinds deze is toegelaten tot het publieke bestel, maar de omroep blijft redactioneel zelfstandig en volledig onafhankelijk van BNNVARA.^[21][22]

Daarnaast werkt Omroep ZWART samen met de EO, HUMAN en KRO-NCRV om verschillende programma's te realiseren. Zo was in 2023 de viering van Keti Koti op NPO1 te zien, in samenwerking met de EO. In 2024 werd het programma Ketens^[23] met Natasja Gibbs, in samenwerking met HUMAN uitgezonden, en maakte Omroep ZWART verschillende afleveringen voor Spot On^[24] van KRO-NCRV.

Sinds 2022 zendt ZWART programma's uit bij de NPO. Op 2 januari 2022 werd het allereerste programma van Omroep ZWART, De Nacht is ZWART^[25], uitgezonden op NPO Radio 1. Op vrijdag 27 mei werd het eerste televisieprogramma uitgezonden, Podium Zwart op NPO 3, een latenight muziek- en cultuurprogramma gepresenteerd door Glen Faria en Veronica van Hoogdalem. De programma’s van omroep ZWART zijn inmiddels niet alleen te horen op de radio, maar ook te zien op NPO 1, 2 en 3, NPO Start en diverse online platforms.

De volgende programma's worden uitgezonden door Omroep ZWART:^[26]

Bij de oprichting van Omroep ZWART ontving de omroep uiteenlopende kritieken, vooral vanuit kringen die zich zorgen maken over veranderingen in het medialandschap en de toenemende aandacht voor diversiteit en inclusie. Deze kritiek was vaak gebaseerd op bezorgdheid over polarisatie, waarbij de oprichting van een omroep die zich richt op gemarginaliseerde groepen als een bron van verdeeldheid werd gezien.^[27] Daarnaast was er soms sprake van een zekere terughoudendheid tegenover nieuwe initiatieven in het publieke bestel, waarbij men zich afvroeg wat de toegevoegde waarde zou zijn van een nieuwe publieke omroep^[28]. Ook de naam "Omroep ZWART" en Akwasi als boegbeeld van de omroep zorgde voor ophef.^[29]

Omroep ZWART liet zich echter niet afleiden door deze reacties en zette haar missie voort. De omroep wil geen scheiding aanbrengen, maar juist verschillen omarmen en een platform bieden voor diverse perspectieven. De programma’s zouden bijdragen aan het verminderen van polarisatie, xenofobie en het versterken van het maatschappelijk draagvlak voor een meer inclusieve samenleving.^[9]

Het bestuur van Omroep ZWART bestaat uit zakelijk directeur Gianni Lieuw-A-Soe^[30] en creatief directeur Akwasi Ansah^[31]. De Ledenraad van Omroep ZWART werd in 2021 opgericht en bestaat uit 11 leden. Het bestuur heeft de eerste vier leden, waaronder de voorzitter, aangetrokken, terwijl de overige zeven leden zijn geworven door de zittende raadsleden.

De huidige samenstelling van de Ledenraad^[32] per 12 februari 2025 is als volgt:

• Mirjam Terpstra (voorzitter) – benoemd op 25 april 2023, zittingstermijn tot 25 april 2025
• Max Valenkamp (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2023, zittingstermijn tot 1 mei 2025
• Lizzy Bermudez (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2023, zittingstermijn tot 1 mei 2025
• Edgar Resida (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2023, zittingstermijn tot 1 mei 2025
• Kim Dankoor (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2022, zittingstermijn tot 1 mei 2024
• Lindsay Baptista (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2022, zittingstermijn tot 1 mei 2024
• Pepijne van Rooijen (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2022, zittingstermijn tot 1 mei 2024
• Mohamed Yusuf Boss (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2022, zittingstermijn tot 1 mei 2024
• Michael Zeldenrust (Ledenraad-lid) – benoemd op 1 mei 2022, zittingstermijn tot 1 mei 2024
• Romée van den Bergh (Ledenraad-lid) – benoemd op 4 juli 2023, zittingstermijn tot 4 juli 2025

De Raad van Toezicht^[33] van Omroep ZWART is sinds december 2021 voltallig in functie. De huidige samenstelling van de Raad van Toezicht per 12 februari 2025 is als volgt:

• Fiona Arens (RvT-lid) – benoemd op 4 juli 2023, zittingstermijn tot 4 juli 2027
• Guusje ter Horst (RvT-lid) – benoemd op 1 december 2021, zittingstermijn tot 1 december 2025
• Machteld Roethof (RvT-lid) – benoemd op 1 december 2021, zittingstermijn tot 1 december 2025
• David Lauwen (RvT-lid) – benoemd op 4 juli 2023, zittingstermijn tot 4 juli 2027

De omroep zal voor het eind van 2025 100.000 leden moeten hebben om een gevestigde omroep te worden. Volgens Ansah zou het een streven moeten zijn om de omroep ooit op te kunnen heffen wegens succes van de missie – als teken van de mate van integratie van diversiteit en inclusie in de reguliere media. Toch weten de oprichters dat er nog een lange weg te gaan is en hopen ze een blijvende impact te kunnen maken op de Nederlandse samenleving.^[10]

In januari 2025 heeft de omroep een belangrijke stap gezet in haar groei door het hoofdkantoor van het centrum van Amsterdam te verplaatsen naar Amsterdam Zuidoost. De omroep beschouwd de Bijlmer, met zijn rijke culturele diversiteit, als de geschikte locatie voor de omroep om haar waarden verder uit te dragen.^[34]