Rosenheim (Beieren)

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen Rosenheim

Kreisfreie Stadt in Duitsland

Situering

Beieren

47° 51′ NB, 12° 8′ OL

Algemeen

Oppervlakte

37,22 km²

Inwoners
(31-12-2020)

63.591
(1.709 inw./km²)

Hoogte

447 m

Burgemeester

Andreas März (CSU)

Overig

83022–83026

08031

09 1 63 000

Website

www.rosenheim.de

Locatie van Rosenheim

Portaal

Duitsland

Rosenheim is een kreisfreie Stadt in de Duitse deelstaat Beieren. De stad telt 63.591 inwoners (31 december 2020) op een oppervlakte van 37,25 km².

Stadsindeling

Kaart der stadsdelen van Rosenheim

Nr.	Stadsdeel	Aantal inwoners
1.	Innenstadt	8.675
2.	West	10.898
3.	Ost	8.653
4.	Süd	6.741
5.	Fürstätt	1.578
6.	Westerndorf St. Peter	5.949
7.	Happing	6.332
8.	Aising	8.166
9.	Pang	3.917
Bevolking juni 2014

Rosenheim wordt onderverdeeld in 9 stadsdelen (Stadtteile): Innenstadt, West, Ost, Süd, Fürstätt, Westerndorf St. Peter, Happing, Aising en Pang.

Daarnaast bestaat een ambtelijke, officiële onderverdeling in 30 Gemeindeteile:

Ten zuiden van de spoorlijn:

Aising
Aising-Schönau
Aisinger Landstraße
Aisingerwies
Au bei Happing
Au bei Rosenheim
Brucklach
Happing
Heilig Blut
Hohenofen

Kaltmühl
Kaltwies
Oberkaltbrunn
Oberwöhr
Pang (Rosenheim)
Pösling
Schlipfham
Schwaig
Stocka
Unterkaltbrunn
Westerndorf of Westerndorf am Wasen, bij Pang

Ten noorden van de spoorlijn:

Egarten
Erlenau
Fürstätt
Langenpfunzen
Mitterfeld
Rosenheim
Wehrfleck
Wernhardsberg
Westerndorf St.Peter

Twee plaatsjes binnen de gemeente, Endorferau en Kastenau, zijn geen officiële Gemeindeteile.

Wapens van enige stadsdelen

Aising
Pang
Westerndorf St. Peter

Geologie en geografie

Rosenheim ligt 25 à 30 km ten noorden van de uitlopers van de Alpen aan de rivier de Inn. Een 58 km lange, uit de Tegernsee komende zijrivier, de Mangfall, en ook twee kleine beken, de Sims en de Rohrdorfer Achen, monden in de gemeente Rosenheim uit in de Inn. Direct ten westen van stadsdeel Pang ligt Kolbermoor, in feite een voorstad van Rosenheim.

Maximale uitbreiding Rosenheimer See
De Simssee, Bad Endorf

Rosenheim ligt in het zogenaamde Rosenheimer Becken. Aan het eind van het Würm Glaciaal, ca. 10.000 jaar vóór de jaartelling, smolten gletsjers in het dal van de Inn. Door de overstroming ontstond een circa 420 km² groot meer, de Rosenheimer See. In de eeuwen daarna verlandde dit meer en ontstond een dikke laag veen, ongeveer 450 meter boven zeeniveau gelegen. De 6½ km² grote Simssee, 7 km ten oosten van Rosenheim, is daar als enige restant van overgebleven.

Het klimaat van Rosenheim is regenrijker dan het gemiddelde voor geheel Duitsland.

Grote steden in de omgeving

München, 60 km ten noordwesten van Rosenheim
Salzburg, Oostenrijk, 80 km ten oosten
Innsbruck, Oostenrijk, 110 km ten zuidwesten

Naburige gemeenten

Großkarolinenfeld, in het NW (noordwesten)
Schechen, in het N
Kolbermoor, in het W
Raubling, in het Z
Rohrdorf, in het ZO
Stephanskirchen, in het O

Infrastructuur

Station

Belangrijke verkeerswegen in de gemeente zijn:

de Autobahn A8 München-Salzburg, die zuidelijk langs de stad loopt. Via afritten 100b en 102 kan men Rosenheim bereiken.
de bij Dreieck Inntal, afrit 101, van de A8 afsplitsende Autobahn A93 richting de Brennerpas en Italië
vanuit het noorden: de B15 Landshut - Rosenheim

Station Rosenheim ligt aan de volgende spoorlijnen:

Spoorlijn Holzkirchen - Rosenheim
Spoorlijn Rosenheim - Salzburg
Spoorlijn Rosenheim - Kufstein
Spoorlijn München - Rosenheim.
een kleine goederenspoorlijn naar Rohrdorf (am Inn), ten behoeve van de cementfabriek in die plaats. In de periode van de Wiesn rijden hier incidenteel ook kleine passagierstreinen.
Zie ook : Rosenheimer Kurve.

De onderneming ROVG GmbH verzorgt in Rosenheim het stads- en streekbusvervoer. Van de 10 stadsbuslijnen doen de meeste zowel een halte bij het stadscentrum als een halte bij het, ten noordoosten daarvan gelegen, treinstation aan. Op werkdagen overdag rijden deze bussen een halfuurdienst.

Economie

In Rosenheim bevindt zich de fabriek van Klepper vouwkano's.

Rosenheim heeft een eeuwenoude traditie in hout verwerkend ambacht. In de stad staan ook tegenwoordig nog talrijke kleine en middelgrote houtverwerkende bedrijven, waaronder een fabriek van parketvloeren en één van raam- en deurkozijnen.

De stad heeft twee bierbrouwerijen (Flötzinger Bräu en Auerbräu), die beide belangrijke sponsors van het Herbstfest zijn.

De gunstige ligging heeft Rosenheim gemaakt tot een regionaal logistiek centrum van belang.

Het toerisme in de stad is niet zonder belang, vanwege de goede bereikbaarheid, de bezienswaardigheden en de fraaie omgeving. Veel mensen beginnen hun kampeer- of skivakantie in de Beierse Alpen of Oostenrijk in en om Rosenheim.

Geschiedenis

Kaart Raetia en Noricum (2e eeuw)
Michael Wening, kopergravure Markt Rosenheim (1701)

Rond het begin van de jaartelling kruisten hier twee belangrijke heerwegen van het Romeinse Rijk elkaar. Hier bestond honderden jaren lang, op de grens van de Romeinse provincies Raetia en Noricum, een nederzetting met de naam „Pons Aeni“ (Brug over de Inn). Deze staat ook vermeld op de 4e-eeuwse Peutingerkaart. De Bajuwaren, die zich hier in de vroege middeleeuwen vestigden, verbasterden de naam van deze plek tot Pfunzen. Nog altijd bestaat er bij Rosenheim een plaatsje Langenpfunzen.

Waarschijnlijk is de brug over de Inn vrijwel onafgebroken van de Romeinse tijd tot de middeleeuwen blijven staan. Aan de westzijde van de rivier ontstond in de 12e eeuw een schippers- en marktdorp. Veel goederen, waaronder zout uit de belangrijke Tiroler zoutmijnstad Hall, werden van daar de Inn stroomafwaarts, en verder langs de Donau verscheept, o.a. naar Wenen. Nog altijd is het nu in Duitsland liggende Rosenheim feitelijk ook een Oostenrijks knooppunt; treinen vanuit Tirol rijden via Kufstein en Rosenheim over spoorlijnen langs de Inn en de Donau naar Wenen toe.

In 1234 werd Rosenheim, waarvan de naam niet bevredigend verklaard kan worden, gesticht. Misschien heet het naar de Burg Rosenheim, een door heren uit Wasserburg am Inn gesticht kasteel, dat van de 12e eeuw tot de 18e eeuw bestond in de oostelijke buurgemeente van Rosenheim, Stephanskirchen. In 1328 verkreeg het marktrecht en werd zo een zgn. Markt, een vlek met marktrecht. De bloei van Rosenheim door o.a. de zouthandel en -overslag eindigde met de Dertigjarige Oorlog (1618-1648). Daarbij kwamen een pestepidemie in 1634 en een grote brand in het centrum in 1641.

In 1864 verkreeg Rosenheim van koning Ludwig II van Beieren het stadsrecht. Van 1810 tot 1958 was er een Saline, een complex zoutziederijen, gevestigd, wat de stad in de eerste helft van de 19e eeuw een economische boost gaf. In 1858 verkreeg de stad aansluiting op het spoorwegnet. In 1876 werden de spoorlijn en het station in zuidwestelijke richting naar de huidige locatie verplaatst; de opgebroken oude spoorlijn is nog in één der hoofdstraten van de stad te herkennen. In de periode van plm. 1880-1914 werd de stad verder uitgebreid. In die tijd had Rosenheim 9 bierbrouwerijen. Ook is Rosenheim vanaf 1885 een kuuroord geweest, omdat men er als geneeskrachtig beschouwde baden in zout water kon nemen; tot de kuurgasten behoorde o.a. keizer Wilhelm I van Duitsland. Na de Eerste Wereldoorlog hield het kuurbedrijf op te bestaan.

In 1919 en 1920 was het in Rosenheim politiek onrustig; het was een politieke hotspot in de linkse Münchense Radenrepubliek. Rechtse vrijkorpsen maakten met harde hand een einde aan het linkse bewind. In de periode daarna waren het nationaalsocialisme en het daarmee gepaard gaande antisemitisme in Rosenheim, zoals ook elders in Beieren, krachtig. Adolf Hitlers NSDAP had er relatief veel aanhang.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, o.a. in oktober 1944 en van 18-21 april 1945, werd het strategisch belangrijke spoorwegknooppunt Rosenheim grotendeels door geallieerde luchtbombardementen verwoest. Bij alle 14 bombardementen samen vielen circa 200 doden in de stad. Pas in 1950 was de spoorweginfrastructuur weer geheel hersteld. In 1946 en 1947 was Rosenheim één van de plaatsen, waar displaced persons, onder wie Joodse oorlogsweeskinderen, in opdracht van de Amerikaanse bezettingsautoriteiten en de organisatie UNRRA werden opgevangen. In de eerste jaren na de oorlog werden ook meer dan 5.000 Heimatvertriebene, van oorsprong o.a. afkomstig uit Sudetenland en Silezië, opgenomen, wat tot een tijdelijke, sterke bevolkingsgroei leidde.

In 1971 werd in de stad een Fachhochschule, sedert 2018 een technische hogeschool, gesticht. De instelling biedt o.a. gespecialiseerde studies aan m.b.t. de bouwnijverheid en de houtbewerking. De instelling kan met een Nederlandse HBO vergeleken worden.

Stadsdeel Pang wordt in 752 voor het eerst, onder de naam „Painga“, in een document vermeld. De naam zou afgeleid zijn van die van een stamhoofd der Bajuwaren, Pao.

Sport

De stad beschikt over een overdekte ijshockeyhal, het ROFA-Stadion. IJshockey (Starbulls Rosenheim) is al sedert kort na de Tweede Wereldoorlog naast voetbal de belangrijkste sport in Rosenheim. Zie ook:

SB DJK Rosenheim

Bezienswaardigheden, musea, evenementen

Enige rooms-katholieke kerkgebouwen in de gemeente zijn cultuur- of architectuurhistorisch interessant. Meestal dateren deze gebouwen uit de 17e of 18e eeuw en zijn ze van een inrichting in barok- of rococostijl voorzien. Zie onderstaande afbeeldingen.
- De door de grote, uivormige koepel opvallende bedevaartkerk Johannes de Doper en H. Kruis te Westerndorf am Wasen (bij Pang) geldt als zeer bezienswaardig. Zie onderstaande externe link (Duitse Wikipedia).
Musea:
- Het Städtische Museum bevindt zich sedert 1885 in de 14e-15e-eeuwse stadspoort Mittertor. Het is een uitgebreid streekmuseum met veel aandacht voor de geschiedenis van de stad Rosenheim. Een dependance, gevestigd in een voormalig pompgebouw van de Saline, is aan dit zoutverwerkingsbedrijf (1810-1958) gewijd.
- Een in 2001 gerenoveerd Klepper- vouwkano-museum staat direct ten zuidwesten van het station, aan de hier gekanaliseerde Mangfall.
- Dichtbij de verkeersbrug in de stad over de Inn staat een op een Oost-Nederlandse boerderij lijkend gebouw, dat sinds 1986 het Inn-Museum huisvest. Het behandelt o.a. de scheepsbouw en scheepvaart in de regio.
- Het Holztechnische Museum voor houtbewerking en -techniek is sinds 1990 gevestigd in het monumentale Ellmaierhaus in de binnenstad.
- Een van de van 1858-1876 in de stad gelegen spoorlijn overgebleven locomotiefloods (Lokschuppen, bouwjaar 1858) is als industrieel erfgoed blijven bestaan en is sinds 1988 een expositiegebouw voor culturele of historische tentoonstellingen.
- Het gebouw van de Städtische Galerie aan de Max-Bram-Platz is door de nazi-architect German Bestelmayer ontworpen en werd in 1937 voltooid. Er is voornamelijk schilderkunst uit vooral de 19e en 20e eeuw te zien.
Eind augustus en begin september vindt ieder jaar, rondom het plein Loretowiese, in enkele grote, grotendeels door de beide brouwerijen bekostigde, feesttenten het 16 dagen durende Rosenheimer Herfstfeest of Wiesn plaats. Het wordt, vooral door de Beierse mensen zelf, beschouwd als een authentieker alternatief voor het Münchener Oktoberfest, dat sterk vercommercialiseerd is. Bij het feest, dat veel op een kleinere versie van het Oktoberfest lijkt, vindt o.a. ook een grote kermis plaats. Het Herbstfest trekt, naar schatting van de organisatoren, jaarlijks één miljoen bezoekers, ongeveer 20% van dat van het Münchener evenement.
Veel mensen uit Rosenheim gaan voor watersport- en strandvertier naar de fraai gelegen Simssee bij het 7 km oostelijker gelegen Bad Endorf. Een deel van dit meer en zijn oevers is natuurreservaat. Er loopt een 20 km lang fietspad omheen. Ook de Chiemsee ligt op fietsafstand van Rosenheim; de westoever van dit meer ligt minder dan 25 km ten oosten van Rosenheim.
Het cultuur- en congrescentrum van de stad staat sedert 1967 op de plaats van de voormalige Saline en werd in 1982 door het huidige gebouw vervangen.

Afbeeldingen

Kerkgebouwen

Gezicht op de Sint-Nicolaaskerk (gotisch, 1450) en de H. Geestkerk (1449) te Rosenheim-stad
Heilig-Bloed-bedevaartkerk
Rossacker-kapel
Aising, Sint-Stefanuskerk
Pang, O.L.V. Ten-Hemelopnemingskerk
Happing, Sint-Maartenskerk
Westerndorf-St. Peter, Sint-Pieterskerk
Westerndorf am Wasen (bij Pang), bedevaartkerk Johannes de Doper en H. Kruis
Interieur van deze kerk
St. Jozef-de-Arbeiderkerk, Oberwöhr

Overige

Brug over de Inn bij Rosenheim
Cultuur- en congrescentrum
Expositiecentrum Lokschuppen
Ellmaierhaus met museum, Max-Josefs-Platz
Museum Städtische Galerie
Winkelstraat (voetgangerszone) Münchener Straße
Heilig-Geist-Platz
Max-Josefs-Platz
Stedelijk museum en stadspoort Mittertor

Geboren in Rosenheim

Hermann Göring (1893-1946), politicus, militaire leider van nazi-Duitsland en oprichter van de Gestapo en de Luftwaffe
Siegfried Fischbacher (1939-2021), illusionist, de Siegfried van het duo Siegfried & Roy
George Dzundza (1945), acteur
Martin Tomczyk (1981), autocoureur
Tobias Schweinsteiger (1982), voetbaltrainer en voormalig profvoetballer, de oudere broer van Bastian Schweinsteiger
Vera Klima (1985), zangeres
Konstantin Schad (1987), snowboarder
Lars Bender (1989), voetballer
Sven Bender (1989), voetballer

Overleden in Rosenheim

Hans-Ulrich Rudel (1916-1982), meest gedecoreerde Duitse gevechtspiloot uit de Tweede Wereldoorlog
Ray Manzarek (1939-2013), medeoprichter en toetsenist van rockgroep The Doors

Partnersteden

Rosenheim onderhoudt jumelages met:

Briançon, Frankrijk, sedert 1974
Lazise, Italië, sedert 1979
Ichikawa, Japan, sedert 2008

In populaire cultuur

Sinds 2002 zendt de Duitse TV-zender ZDF een wekelijkse serie politiefilms met een komische noot uit onder de titel Die Rosenheim-Cops. De handeling van de verhalen speelt zich grotendeels inderdaad in Rosenheim af. Ook worden de opnamen voor de serie deels in Rosenheim gedraaid.

Landkreise en kreisfreie Städte in Beieren

Mediabestanden