ISO 3166-3

ISO 3166-3 is het onderdeel van de internationale standaard ISO 3166 voor landcodes^[1] en legt de codes vast voor niet meer gebruikte landsnamen die voorheen in ISO 3166-1 waren opgenomen. De eerste uitgave verscheen in 1999 en werd verschillende malen bijgewerkt. De huidige en laatste uitgave is ISO 3166-3:2013. Mutaties verschijnen nu bij ISO Online.

Als begindatum voor opname van codes in ISO 3166-3 is, met terugwerkende kracht, voor 1974 gekozen (zie bij geschiedenis hieronder). Het verwijderen van landcodes uit ISO 3166-1 (en dus opname in 3166-3) kan gebeuren op de volgende gronden:

• Indien een belangrijk deel van de landsnaam wordt gewijzigd.
• Indien landen worden samengevoegd, zoals Oost- en West-Duitsland.
• Indien landen worden opgesplitst zoals Tsjecho-Slowakije.

In zulke gevallen worden de overbodig geworden codes uit ISO 3166-1 verwijderd en met twee toegevoegde letters als alpha 4 code opgenomen in ISO 3166-3.

De wenselijkheid voor een codesysteem waarin ook niet meer bestaande landen een plaats hebben is al in de zeventiger jaren bij de eerste aanzetten voor het ontwikkelen van de ISO 3166-standaard onderkend.

Al snel kwam men er echter achter dat het beslist niet triviaal is eenduidig vast te leggen wat als 'historisch' land aangemerkt kan worden en van wanneer tot wanneer enzovoorts en wat niet. Uit pragmatische overwegingen is er besloten alleen te voorzien in codes voor landen die sinds het bestaan van de ISO 3166-standaard hier weer uit zijn verwijderd.

ISO 3166-3 legt dus uitsluitend "voorheen gebruikte landcodes" vast. Wat dit is wordt gedefinieerd als:

"name of a country, dependency, or other area of particular geopolitical interest removed from ISO 3166 since the first edition in 1974"

Ofwel, vrij vertaald: "Naam van een land, rijksdeel of ander gebied van geopolitiek belang die sinds de eerste editie van 1974 uit ISO 3166 verwijderd is"

ISO 3166-3 gebruikt vierletterige codes (en: alpha 4) waarvan de eerste twee letters de lettercombinatie is van de uit ISO 3166-1 verwijderde tweeletterige code. Voor de laatste twee letters kunnen de volgende codes in aanmerking komen:

• De ISO 3166-1-code die de oude code vervangen heeft.
• De ISO 3166-1-code van het land waarin het land met de verwijderde landcode is opgegaan.
• De speciale code HH om aan te geven dat er niet eenduidig een code als 'opvolger' aan te wijzen is.

• In 1989 is de naam van Birma veranderd in Myanmar. De oude ISO 3166-code was BU (van het Engelse Burma), de nieuwe code is MM geworden. Daaruit volgt dat de oude code verhuisd is naar ISO 3166-3 als BUMM.
• In 1993 is Tsjecho-Slowakije (was CS) opgesplitst in Tsjechië (nu CZ) en Slowakije (nu SK). De oude code staat nu in ISO 3166-3 als CSHH omdat er geen eenduidige opvolger is.
• In 1990 zijn de landen Zuid-Jemen (was YD) en Noord-Jemen (was YE) samengevoegd in Jemen (nu ook weer YE). De oude code voor Zuid-Jemen staat nu in ISO 3166-3 als YDYE.

De tweeletterige codes die uit ISO 3166-1 verwijderd zijn blijven eerst nog voor een periode van vijftig jaar gereserveerd, omdat verwacht mag worden dat deze oude codes nog een tijd lang her en der in gebruik zullen blijven.

Na afloop van die vijftig jaar kan de code opnieuw worden toegekend aan een ander land of gebied. In het verleden is dit gebeurd met AI, CS, GE en SK.

Uiteraard is de lijst van codes in ISO 3166-3 in principe aan verandering onderhevig. Veranderingen aan ISO 3166-3 zijn altijd en uitsluitend een direct gevolg van veranderingen in ISO 3166-1 en aanpassingen aan die lijst zijn slechts zeer sporadisch nodig. Aldus zijn er sinds het opzetten van ISO 3166-3 in 1999 maar drie nieuwsbrieven met veranderingen gepubliceerd door de ISO 3166/MA (MA: Maintenance Agency).

Onderstaande lijst van ISO 3166-3-codes is hier opgenomen als voorbeeld. Voor de actuele stand van zaken is het altijd beter de lijsten van ISO zelf te raadplegen. In deze lijst staat vooraan de oude, uit ISO 3166-1 afgevoerde tweeletterige code, gevolgd door de vierletterige ISO 3166-3-code, het jaartal van de wijziging en een beschrijving.

oud	nieuw	jaar	land	opmerkingen
AI	AIDJ	1977	Afar- en Issaland	Vervangen door DJ  Djibouti. De code AI is inmiddels hergebruikt voor  Anguilla.
AN	ANHH[2]	2011	Nederlandse Antillen	Vervangen door BQ  Caribisch Nederland, CW  Curaçao en SX  Sint Maarten.
BQ	BQAQ	1979	Brits Antarctisch Territorium	Valt nu onder AQ  Antarctica. De code BQ is inmiddels hergebruikt voor  Caribisch Nederland.
BU	BUMM	1989	Birma	Door naamwijziging naar MM  Myanmar.
CS	CSHH	1993	Tsjecho-Slowakije	Vervangen door CZ  Tsjechië en SK  Slowakije. De code CS is later hergebruikt voor  Servië en Montenegro (Srbija i Crna Gora), inmiddels vervangen door RS  Servië en ME  Montenegro.
CS	CSXX[3]	2006	Servië en Montenegro	Valt nu onder RS  Servië en ME  Montenegro
CT	CTKI	1984	Canton en Enderbury	Vervangen door KI  Kiribati.
DD	DDDE	1990	Duitse Democratische Republiek	Valt nu onder DE  Duitsland.
DY	DYBJ	1977	Dahomey	Vervangen door BJ  Benin.
FQ	FQHH	1979	Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden	Valt nu onder AQ  Antarctica en TF  Franse Zuidelijke Gebieden.
FX	FXFR[4]	1997	France métropolitaine	Valt nu onder FR  Frankrijk.
GE	GEHH	1979	Gilbert- en Ellice-eilanden	Valt nu onder KI  Kiribati en TV  Tuvalu. De code GE is inmiddels hergebruikt voor  Georgië.
HV	HVBF	1984	Opper-Volta	Vervangen door BF  Burkina Faso.
JT	JTUM	1986	Johnston	Valt nu onder UM  Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten.
MI	MIUM	1986	Midway	Valt nu onder UM  Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten.
NH	NHVU	1980	Nieuwe Hebriden	Vervangen door VU  Vanuatu.
NQ	NQAQ	1983	Koningin Maudland	Valt nu onder AQ  Antarctica.
NT	NTHH	1993	Saoedi-Iraakse neutrale zone	Valt nu onder IQ  Irak en SA  Saoedi-Arabië.
PC	PCHH	1986	Trustschap van de Pacifische Eilanden	Vervangen door FM  Micronesië, MH  Marshalleilanden, MP  Noordelijke Marianen en PW  Palau.
PU	PUUM	1986	Diverse pacifische eilanden van de V.S.	Valt nu onder UM  Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten.
PZ	PZPA	1980	Panamakanaalzone	Valt nu onder PA  Panama.
RH	RHZW	1980	Rhodesië	Vervangen door ZW  Zimbabwe.
SK	SKIN	1975	Sikkim	Valt nu onder IN  India. De code SK is inmiddels hergebruikt voor  Slowakije.
SU	SUHH	1992	Sovjet-Unie	Vervangen door AM  Armenië, AZ  Azerbeidzjan, BY  Wit-Rusland, EE  Estland, GE  Georgië, KG  Kirgizië, KZ  Kazachstan, LT  Litouwen, LV  Letland, MD  Moldavië, RU  Rusland, TJ  Tadzjikistan, TM  Turkmenistan, UA  Oekraïne en UZ  Oezbekistan, waarvan BY en UA al bestonden.  De code SU is nog wel in gebruik voor internetdomeinnamen.
TP	TPTL[5]	2002	Portugees-Timor	Vervangen door TL  Oost-Timor na verkrijgen onafhankelijkheid. De code TP wordt nog wel voor Internet-domeinnamen gebruikt.
VD	VDVN	1977	Vietnam	Valt nu onder VN  Vietnam.
WK	WKUM	1986	Wake	Valt nu onder UM  Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten.
YD	YDYE	1990	Zuid-Jemen	Valt nu onder YE  Jemen.
YU	YUCS[6]	2003	Joegoslavië	Vervangen door CS  Servië en Montenegro (Srbija i Crna Gora). De code YU wordt nog wel voor Internet-domeinnamen gebruikt.
ZR	ZRCD	1997	Zaïre	Vervangen door CD  Congo-Kinshasa.

• ISO 3166
• ISO 3166-1
• ISO 3166-2
• Landen van de wereld

• (fr) L'ISO 3166-3 (Autorité de mise à jour de l'ISO 3166)^{[dode link]}
• (en) ISO 3166-3 (Maintenance Agency for ISO 3166)^{[dode link]}